| Nummer:oub0671 | Datum:8. März 1454 | Overlevering:Editie | Vindplaats:Ostfriesisches Urkundenbuch, I, S. 582, nr. 671 |
Erzählung der von dem Häuptling Iko Onken auf seinem Todbette an Stelle seines letzten Willens ausführlich berichteten Klagepunkte in Bezug auf sein Anrecht auf Inhausen, Etzel u. A.m.
Allen heren, vorsten, prelaten, presteren, steden, landen, hovetlinghen, unde guden luden, de dessen breff seet off horet lesen, doen wy her Haye, kerchere to Tzevenworden[*] unde her Tyad unde her Merten, presters unde vicarii darsulves, Lubbo Onniken to Cripenze hovetlingh, Olric Ytson, Johan Beer, Umke Foke to Breddewort unde Peke Olfers wytlik unde kundich in krafft desses unde vormiddels dessen breve, wytlik unde openbare tugende, dat na Godes bort dusent veerhundert in den veer unde viiftigesten jare, des ersten vrigdages in der vastene, de duchtige, wise, vorsichtige unde beschedene man Iko Onniken, kranck in siinen live unde redelick unde vulmechtich all synre synne, in synen lesten doetbedde, do he gebichtet hadde unde syn testament satte in des hilgen sacramentes unde unser unde meer guder lude yegenwordicheit, de he to tughe darto esschede in der besten wise unde manere, so he van rechte scholde unde mochte, umme syner sele salicheit willen, up dat me de warheit darvan mochte weten unde nemant myt unrechte darumme hiir namaels worde overvallen, alle desse naghescrevenen stucke, puncte unde articule to testamente sette unde to ewiger dechtnisse bekande unde sick ok beclaghede, unde dat de war syn is up gestorven, unde hevet na de bekanntnisse dat hilghe sacrament darup entfangen unde up syne leste hennevart genomen; welke stucke, puncte unde articule ludet van worde to worde aldus.
Dyt is dat testament, dat Yke Onniken hevet gesat in synen lesten doedbedde unde is darup gestorven unde hevet darup genomen dat hilghe sacrament, dat alle dusse puncte war syn alse naghescreven steyt. In dat erste umme de borch to Inhusen by Ede Wommekens tyden unde Poppeken Inen tyden, den de borch syn was, unde se em affghewonnen wart unde yeghen em beset, unde de kerke to Tzevenworden was ok beset yeghen Ede Wommekens unde Poppekens vorgenant. Do vorenegheden syck Ede Wommeken unde Poppeken unde wonnen de kerken unde de borch beyde. Do gaff Ede Wommeken Poppeken Inen den kore, wer he lever wolde hebben, de kerke to Tzevenworden offte to Inhusen syns vaders borch. Do koes Poppeken up de kerken unde leet Eden de borch. Darna nam Ike Onnikens Poppeken Inens dochter to ener echten rechten husvrouwen; also wolde Ike weder varen up de tobroken borch; also seyde Ede Wommeken, dat de borch syn hoerde. Do moste ik Ike de borch van Eden wederkopen myt swaren tugen unde myt ghelde. Dyt were de tughen: alse ik Iken tovoeren, darna myn moder Tyader, de ik darto van Bremen halde, Gherike myn broder, Ernst to Pakense myn swagher, Tyarck Almedes myn oem, unde gaff em dartho vyffhundert blawer guldene van mynes sulves gudes unde nicht van myner husvrouwen gude. Darna so vorbuvede ik Ike in der borch, als ik se wederghecofft hadde, seeshundert blawer guldene van mynes sulves gude. Also starff myn husvrouwe, unde erveden unssen sone gheheten Ine, de eer sone unde myn was, eer erve unde guet; also starff Ine ok unde leet na eyn kynt van Syrikes moder tor Vredenborch ghetoghen was, dat Ikens kyndeskynt was, unde dat kynt starff ok, unde erveden na unssen landes recht Iken synen grotenvader syn erver unde guder halff, unde der rechter moder de ander helffte. Also hadde dat kynt ene grotemoderssuster, de wolde des kyndes halve guet hebben van des kyndes moders weghene; geheten was des kyndes grotemoderssuster Hyse; dar gaff ik Ike dat halve guet nah rade unde willen unser beyden vrunden unde schedesluden, alse heren Hillenrick, kercher to Schortense, Thyare Almedes, Ernst to Pakense, Gheriken Onniken uppe de ene syde van Iken unde synen vrunden weghene, heren Onniken, kercher to Jever, Hadde Kancken, Tannen Kancken, Onne Tyadenson van Hysen syde unde ere vrunt; dat erve was de drudden acker alle Hysen landes, unde de smyde was viiffhundert Rinsche guldene. Do lovede Hyse my Iken unde de synen dar schadeloes aff to holdende, offte des kyndes moder eder ere kynder, geheten Hilmer unde Syrick tor Vredenborch, unde Hare ere broder ichtes wolden claghen umme des gudes willen uppe Iken; dar wolde se en guet vor wesen unde schadeloes to holdende. Also quam Syrick unde claghede up Iken umme dessulven kyndes guett, dar se en guet vor ghesecht hadde, unde dede en to schaden unde syne meygher boven viiffhundert Rinsche guldene; also claghe ik Ike uppe Hyse unde eren erven dat was Here Tanne sone umme de loffte willen, de my Hyse ghedaen hadde, wo se my schadeloes holden wolden, dat my nuwerlde[*] gheschien en is edder schien en konde; dat claghe ik in mynen lesten doedbedde Gode van hemmele unde allen vromen luden. Unde ok so hebbe ik vorcostet in den graven to Inhusen sestich Rinsche gulden unde sees tunnen boteren, sunder wat wy nu na der tiit vorbuwed hebben unde utghegeven hebben Syrick to der Vredenborch viiffhundert Rinsche guldene vor de claghe van Hysen weghene, unde hebbe de veerde part der borch unde erve unde guder weder geloset van Syrick. Syet, myn leven heren unde vrundes, aldus is dat umme de borch to Inhusen. Ersten hebbe ik se ghecofft unde gheloset; anderwerff hebbe ik se wederghebuvet; tom dritten male is se my toghestorven mynes sones antal; tom veerden male hebbe ik se gecofft van Syrick de veerde part myt mynen eghen erve unde goder. Dat alle desse vorg. wort unde puncte, articule war synt, dat neme ik up myne lesten hennevart unde den doed, den ik vor mynen oghen see, unde beghere darup dat hilghe sacrament, offt ik des van Gode werdich byn. Ok alse Hyse wederclaghede up my Ike vorg., so neme ik dat up mynen lesten ende, dat ik eer in dem rechte nicht plichtich en byn.
Item ok so claghe ik Ike in mynen lesten doedbedde uppe den hert to Etzellen unde erve unde guder, de darto horen, it sii gheest edder marsch, unde twe huslandes to Marschhusen, [*] dat myn van rechte is unde myn erven, myt vorworden wo alle dinck ghelegen was; so was dar unwille twisschen den vromen luden, alse twisschen Ghericken Onniken unde syne vrund uppe de ene syde, unde Hymben Nancken unde ere vrund up der anderen syde, umme erver unde guder unde ander sake; also wart de unwille ghelegert nah rade erer beyder vrund unde schedesluden. Also gaff Ghericken Onniken syne dochter Hymben Nancken sone to ener echten rechten husvrouwen, unde wart ghemaket alle dat erve unde guder, alle dat Ghericken unde syne vrund hadden to Goedensen, dat scholde bruken unde beholden Hymben unde ere kyndere unde ere erven, boren unde ungheborene, da kope storve entwye edder nicht to ewighen tiiden, so scholden unde wolden Ghericken unde syne erven nummermer daran spreken edder wreken. Ok so scholde wedderumme bruken unde beholden Ghericke Onniken unde Ike syn broder unde ere rechten erven alle de erve unde guder, alle de ghelegen synt tho Etzel, dat were gheest offte marsch, alle dat Hymbe unde ere vrund Iwe ghehort hatten, darup scholden unde wolden Hymbe unde ere kyndere to ewighen tyden nummermer uppe spreken ofte wreken. Dyt hebben ghededinghet her Johan, kercher in deme Bantte, unde her Tante, kerchere to Etzel was, unde anders vele guder luden. Dat neme ik Ike uppe mynen lesten ende, dattet in der warheyt also is, als vorg. steyt. Item alse ok leyder unwillen was twisschen grote Onniken seligher dechtnisse mynen vader unde Ebbeken Hotten, also dat leyder myn vader Ebbeken doedsloch, also heved myn vader Ebbeken degher unde all wal betalet den lesten pennynck myt den ersten Ernst to Pakense, de syns susters sone was, unde hebbe enen ewighen steden vasten soene ghemaket. Uppe datte soene ewich bleve gaff Onnicken myn vader syne dochter deme vorg. Ernst. Dat dyt in der warheit so is, dat neme ik in mynen lesten, dat darmede gheleghert wart alle unwillen.
Item so claghe ik Ike Onniken enen doden hals uppe Rode Poppeken, den Aelrick Haden syn vader geslagen hadde in guden ghloven, gheheten Alleken, unde den doden, dar he umme gheslaghen wart, gheheten grote Here, de was tovorn wal betalet, unde Alleke vorg. was Gericken mynen broder unde my wal vorpandet to geldene myt hoechpannen unde mit guldene ringhen; also quam Poppekens vedder Vrederick Haden, unde vorreden my Iken van der kerken to Tzevenworden, so dwunghen se my de panden weder aff; also syn wy unses halses noch to achteren.
Item ok so claghe ik Ike over oelde Bodo unde Edo syn broder unde ere erven, also datse hadden unsen vader unde uns vorraden, unde brochten ene claghe vor unse borch to Goedense, also worden wy entwar, dat ere wille nicht en schuede, also moste myn vader em twe borghen setten, dat he en dat lyff wolde gheven, eer se en dat steenhues wolde wedergheven, unde toghen van em, unde na den so quemen de twe broder weder by nachtiiden unde steghen hemeliken up de borch, als se alle dinck wal wysten, unde stolen uns also guet als hundert Rinsche guldene an smyde unde an clederen.
Ok so claghe ik Ike in mynen lesten dreehundert oelde marck uppe Ede Haysen unde synen kinderen, als Eden vader de mordbrande mynen vader to Sylhusen umme altoes nicht dar mochte uns nyen lyck offte recht umme beschien, men he seyde, he hadde dat overvanghes ghedaen.
Dat alle dusse vorg. articulen unde puncten unde claghe war syn, dat neme ik Ike vorg. uppe mynen lesten eynde unde beghere darup dat werde hilghe sacrament to der salicheyt myner selen, offte ik van Gode allweldich werdich byn, de de overste richter is unde de ein recht ordel over ons delen wil, de bekenne dat dat recht is. Unde wante Ike Onniken vorb. vor my, her Heyen alse synen rechten kercheren syn testament sette unde bekanntnisse vorg. in yegenwordicheyt desser vorb. unde mer guder lude dede, so he na utwysinghe des rechten scholde unde mochte, so hebbe ik her Heye kerchere vorb. to tughe unde merer bekantnisse desses myn inghesegel, unde wante wy daran unde over weren, so vorghescreven steyt, so hebbe wy unde her Tyad, her Merten, Lubbo, Olrick, Johan. Focke unde Peko, alle vorbenanten, unse inghesegel ok to ewygher dechtnysse myt wytscop to dessen breve gehanghen. De ghegeven unde ghescreven is int jar onses Heren bort dusent veerhundert veer unde viiftig, des vrigdaghes vor Invocavit.
Dyt is dat testament, dat Yke Onniken hevet gesat in synen lesten doedbedde unde is darup gestorven unde hevet darup genomen dat hilghe sacrament, dat alle dusse puncte war syn alse naghescreven steyt. In dat erste umme de borch to Inhusen by Ede Wommekens tyden unde Poppeken Inen tyden, den de borch syn was, unde se em affghewonnen wart unde yeghen em beset, unde de kerke to Tzevenworden was ok beset yeghen Ede Wommekens unde Poppekens vorgenant. Do vorenegheden syck Ede Wommeken unde Poppeken unde wonnen de kerken unde de borch beyde. Do gaff Ede Wommeken Poppeken Inen den kore, wer he lever wolde hebben, de kerke to Tzevenworden offte to Inhusen syns vaders borch. Do koes Poppeken up de kerken unde leet Eden de borch. Darna nam Ike Onnikens Poppeken Inens dochter to ener echten rechten husvrouwen; also wolde Ike weder varen up de tobroken borch; also seyde Ede Wommeken, dat de borch syn hoerde. Do moste ik Ike de borch van Eden wederkopen myt swaren tugen unde myt ghelde. Dyt were de tughen: alse ik Iken tovoeren, darna myn moder Tyader, de ik darto van Bremen halde, Gherike myn broder, Ernst to Pakense myn swagher, Tyarck Almedes myn oem, unde gaff em dartho vyffhundert blawer guldene van mynes sulves gudes unde nicht van myner husvrouwen gude. Darna so vorbuvede ik Ike in der borch, als ik se wederghecofft hadde, seeshundert blawer guldene van mynes sulves gude. Also starff myn husvrouwe, unde erveden unssen sone gheheten Ine, de eer sone unde myn was, eer erve unde guet; also starff Ine ok unde leet na eyn kynt van Syrikes moder tor Vredenborch ghetoghen was, dat Ikens kyndeskynt was, unde dat kynt starff ok, unde erveden na unssen landes recht Iken synen grotenvader syn erver unde guder halff, unde der rechter moder de ander helffte. Also hadde dat kynt ene grotemoderssuster, de wolde des kyndes halve guet hebben van des kyndes moders weghene; geheten was des kyndes grotemoderssuster Hyse; dar gaff ik Ike dat halve guet nah rade unde willen unser beyden vrunden unde schedesluden, alse heren Hillenrick, kercher to Schortense, Thyare Almedes, Ernst to Pakense, Gheriken Onniken uppe de ene syde van Iken unde synen vrunden weghene, heren Onniken, kercher to Jever, Hadde Kancken, Tannen Kancken, Onne Tyadenson van Hysen syde unde ere vrunt; dat erve was de drudden acker alle Hysen landes, unde de smyde was viiffhundert Rinsche guldene. Do lovede Hyse my Iken unde de synen dar schadeloes aff to holdende, offte des kyndes moder eder ere kynder, geheten Hilmer unde Syrick tor Vredenborch, unde Hare ere broder ichtes wolden claghen umme des gudes willen uppe Iken; dar wolde se en guet vor wesen unde schadeloes to holdende. Also quam Syrick unde claghede up Iken umme dessulven kyndes guett, dar se en guet vor ghesecht hadde, unde dede en to schaden unde syne meygher boven viiffhundert Rinsche guldene; also claghe ik Ike uppe Hyse unde eren erven dat was Here Tanne sone umme de loffte willen, de my Hyse ghedaen hadde, wo se my schadeloes holden wolden, dat my nuwerlde[*] gheschien en is edder schien en konde; dat claghe ik in mynen lesten doedbedde Gode van hemmele unde allen vromen luden. Unde ok so hebbe ik vorcostet in den graven to Inhusen sestich Rinsche gulden unde sees tunnen boteren, sunder wat wy nu na der tiit vorbuwed hebben unde utghegeven hebben Syrick to der Vredenborch viiffhundert Rinsche guldene vor de claghe van Hysen weghene, unde hebbe de veerde part der borch unde erve unde guder weder geloset van Syrick. Syet, myn leven heren unde vrundes, aldus is dat umme de borch to Inhusen. Ersten hebbe ik se ghecofft unde gheloset; anderwerff hebbe ik se wederghebuvet; tom dritten male is se my toghestorven mynes sones antal; tom veerden male hebbe ik se gecofft van Syrick de veerde part myt mynen eghen erve unde goder. Dat alle desse vorg. wort unde puncte, articule war synt, dat neme ik up myne lesten hennevart unde den doed, den ik vor mynen oghen see, unde beghere darup dat hilghe sacrament, offt ik des van Gode werdich byn. Ok alse Hyse wederclaghede up my Ike vorg., so neme ik dat up mynen lesten ende, dat ik eer in dem rechte nicht plichtich en byn.
Item ok so claghe ik Ike in mynen lesten doedbedde uppe den hert to Etzellen unde erve unde guder, de darto horen, it sii gheest edder marsch, unde twe huslandes to Marschhusen, [*] dat myn van rechte is unde myn erven, myt vorworden wo alle dinck ghelegen was; so was dar unwille twisschen den vromen luden, alse twisschen Ghericken Onniken unde syne vrund uppe de ene syde, unde Hymben Nancken unde ere vrund up der anderen syde, umme erver unde guder unde ander sake; also wart de unwille ghelegert nah rade erer beyder vrund unde schedesluden. Also gaff Ghericken Onniken syne dochter Hymben Nancken sone to ener echten rechten husvrouwen, unde wart ghemaket alle dat erve unde guder, alle dat Ghericken unde syne vrund hadden to Goedensen, dat scholde bruken unde beholden Hymben unde ere kyndere unde ere erven, boren unde ungheborene, da kope storve entwye edder nicht to ewighen tiiden, so scholden unde wolden Ghericken unde syne erven nummermer daran spreken edder wreken. Ok so scholde wedderumme bruken unde beholden Ghericke Onniken unde Ike syn broder unde ere rechten erven alle de erve unde guder, alle de ghelegen synt tho Etzel, dat were gheest offte marsch, alle dat Hymbe unde ere vrund Iwe ghehort hatten, darup scholden unde wolden Hymbe unde ere kyndere to ewighen tyden nummermer uppe spreken ofte wreken. Dyt hebben ghededinghet her Johan, kercher in deme Bantte, unde her Tante, kerchere to Etzel was, unde anders vele guder luden. Dat neme ik Ike uppe mynen lesten ende, dattet in der warheyt also is, als vorg. steyt. Item alse ok leyder unwillen was twisschen grote Onniken seligher dechtnisse mynen vader unde Ebbeken Hotten, also dat leyder myn vader Ebbeken doedsloch, also heved myn vader Ebbeken degher unde all wal betalet den lesten pennynck myt den ersten Ernst to Pakense, de syns susters sone was, unde hebbe enen ewighen steden vasten soene ghemaket. Uppe datte soene ewich bleve gaff Onnicken myn vader syne dochter deme vorg. Ernst. Dat dyt in der warheit so is, dat neme ik in mynen lesten, dat darmede gheleghert wart alle unwillen.
Item so claghe ik Ike Onniken enen doden hals uppe Rode Poppeken, den Aelrick Haden syn vader geslagen hadde in guden ghloven, gheheten Alleken, unde den doden, dar he umme gheslaghen wart, gheheten grote Here, de was tovorn wal betalet, unde Alleke vorg. was Gericken mynen broder unde my wal vorpandet to geldene myt hoechpannen unde mit guldene ringhen; also quam Poppekens vedder Vrederick Haden, unde vorreden my Iken van der kerken to Tzevenworden, so dwunghen se my de panden weder aff; also syn wy unses halses noch to achteren.
Item ok so claghe ik Ike over oelde Bodo unde Edo syn broder unde ere erven, also datse hadden unsen vader unde uns vorraden, unde brochten ene claghe vor unse borch to Goedense, also worden wy entwar, dat ere wille nicht en schuede, also moste myn vader em twe borghen setten, dat he en dat lyff wolde gheven, eer se en dat steenhues wolde wedergheven, unde toghen van em, unde na den so quemen de twe broder weder by nachtiiden unde steghen hemeliken up de borch, als se alle dinck wal wysten, unde stolen uns also guet als hundert Rinsche guldene an smyde unde an clederen.
Ok so claghe ik Ike in mynen lesten dreehundert oelde marck uppe Ede Haysen unde synen kinderen, als Eden vader de mordbrande mynen vader to Sylhusen umme altoes nicht dar mochte uns nyen lyck offte recht umme beschien, men he seyde, he hadde dat overvanghes ghedaen.
Dat alle dusse vorg. articulen unde puncten unde claghe war syn, dat neme ik Ike vorg. uppe mynen lesten eynde unde beghere darup dat werde hilghe sacrament to der salicheyt myner selen, offte ik van Gode allweldich werdich byn, de de overste richter is unde de ein recht ordel over ons delen wil, de bekenne dat dat recht is. Unde wante Ike Onniken vorb. vor my, her Heyen alse synen rechten kercheren syn testament sette unde bekanntnisse vorg. in yegenwordicheyt desser vorb. unde mer guder lude dede, so he na utwysinghe des rechten scholde unde mochte, so hebbe ik her Heye kerchere vorb. to tughe unde merer bekantnisse desses myn inghesegel, unde wante wy daran unde over weren, so vorghescreven steyt, so hebbe wy unde her Tyad, her Merten, Lubbo, Olrick, Johan. Focke unde Peko, alle vorbenanten, unse inghesegel ok to ewygher dechtnysse myt wytscop to dessen breve gehanghen. De ghegeven unde ghescreven is int jar onses Heren bort dusent veerhundert veer unde viiftig, des vrigdaghes vor Invocavit.
x
| Fonds | Ostfriesisches Urkundenbuch, I |
|---|---|
| Fol.nr. | S. 582 |
| Nr | 671 |
| Olim | Orig. im Archive zu Oldenburg. |
| Jaar | 1453 |
| Datumcode | VpInvoca |
x
| Commentaar | Von den Siegeln sind. erhalten Nr. 3 in einem Wappenschilde 3 Wecken. Sigillum domini Mer... 4. Rechtsaufgerichteter Löwe, Helmschmuck 3 Federn. Secretum Lubbe Onek und Nr. 5 Wappenschild mit einem Helm (?) als Wappenbild. Sigillum Ulrici Ytscen. |
|---|