Erneuerter Friedensvertrag zwischen Ocko tom Brok, Sibet, Groningen und den Umlanden und den westlich der Lauwers gelegenen, zu Ostergo und Westergo gehörigen Ländern.

Wy Ocke to Broeck, Awerke ende Emeden, hoeflynck in Oestfriesland, Sybeth hoeftlynk in Rustringen, [*] borghermesteren, raed ende ghemene meente in Gronyngen, prelaten, hoeftlyngen, rechters unde ghemeene meente van Hunsege, Fywelge, Fredewold, Langewold ende Humerker landen, ghemene eylanden ende, onlanden an de Oestersyd der Lauwerse myt onten hulpers ende hulperen hulpers an de ene zydt; ende wy prelaten, dekenen, schepenen, hoeftlynge, greetmans, rechters ende ghemeene meente der landen van Oestergo ende Westergo myt allen eylanden ende ommelanden an der Westersyd van der Lauwerse myt onsen hulpers ende hulper hulpers van der ander, maken kond ende kenlic myt denen jeghenwordegen breve, dat wy voer uns, voer onse erfghenamen ende nakomelyngen om nutticheit, eendrachticheit ende salicheit des ghemenen Frieslands zint vriendlike ende lieflike zamentlike myt guden voerberade, [*] myt malcanderen overdragen, verenighet ende versoent van aller schelynge, twidraeht ende veden, de wy voer desen daghe to datum dezes briefs myt malcanderen gehat hebben. Alzo dat wy noch onser negheen, noch onse nakomelyngen in ghenen tokomenden tyden op malcanderen, meer oerlogen en sullen noch en willen, noch doen laten willen tot ewigen[*] tyden. Item zo love wy voernoemde Ocko, Sybeth, borgermesteren, raed ende ghemeene meenheit der Ommelanden vorscr. an der Oesterzyde der Lauwerse geseten, dat den landen van Oestergo ende Westergo, ende horen inwoeners gheen schade scheenen sal, uet, in, noch doer onse landen ende desghelikes loven[*] wy prelaten, provesten, dekenen, greetmans, hoeftlyngen, rechters ende meene meente van Oestergo ende Westergo landen myt den eylanden, Ommelanden, dat Ocken, Sybeth, borgermesteren, raed ende ghemene meente tot Gronyngen ende den Ommelanden vorscr. in, uet, noch doer unse landen gheen schade scheen en sal, des gelikes salt wesen als vorscr. is, van allen eylanden, onlanden[*] ende Ommelanden umtrent van die Oestersyde der Lauwerse ghelegen. Item zo sullen wy Ocko, Sybeth ende ghemene borghers ende ingheseten der stad van Gronyngen ende der lande voerghenoemt ende onse nakomelyngen den coepman veyligen overal in Oesterzyd van der Lauwerse, daer wy machtich zint, beyde to water ende to lande nae datum dezes briefs voertan voer alle inwoeners derselven lande. Ende desghelikes sullen wy praelaten, provesten, dekenen, greetmans, [*] rechters ende mene meente in Oestergo ende Westergo myt den eylanden ende Ommelanden voerg. ende onse nakomelyngen den coepman veiligen overal voer alle inwoenres derselven landen an der Westzyd der Lauwerse voerscreven. Item zo sullen wy an beyden zyden in den landen by Westen ende by Oesten der Lauwerse tot der Wezer to elck van ons in den zinen alle deven, mordenaren, kercroveren ende brekeren, kraemschyneren ende vrouwenschyneren ende stratenrovers sturen unde vervolgen, alsmen dat van rechtesweghen sculdich is to done, tot allen tyden als geclaget wort. Item zo sullen alle coepluden uet Oestergo ende Westergo landen, eylanden en ommelanden voerg. alletyt[*] moghen varen ende keren vry., in ende doer unse Ocken, Sybeth ende der stad van Gronyngen landen ende ommelanden ende oeck in ende doer de landen by der Lauwerse op den olden tol sunder anders jenige tol ende anderss onghelt to betalene, ende den olden tol zal men nerghens verhogen. Ende des ghelikes sullen Ocko, Sybeth, de stad van Gronyngen ende de ommelanden vorscr. in Oestergo ende Westergo ende oren eylanden ende ommelanden vorg. varen ende keren, op den olden tol, als vorscr. is, sunder arghelist. Item weert sake, dat jenich man brekelik worde van lyve off van gude, dat solde de misdadighe beteren myt sinen lyve ende gude sunder jenichs anders mans lyff offte guet daevan belast to wesen in ghenerleye wys. Item zo en sal men ghenen in den landen vorscr. om des anderen schulden bekummeren, toven ende besetten, mer den clager sal men vorderlick rechts behelpen over den ghenen, de hem schuldich is; alse men zeit yo[*] binnen vyf workeldage uet rechten; licht de clager langer boven vyf dagen, zo sal de rechter de kost betalen, de die clager verteert. Ende een jewelik mach zine schulde wynnen myt tween mannen, onverwonnen oers rechtes uet den lande daer de coep geschien in ende daer de schulde angheleget is; also veer, dat de schulde boven vyftich schilde nicht en zie, dertich olde Flamesche grote voer den schilt; weer oeck die schulde boven vyftich schilde vorscr., zo sal dat tuech ende bewys staen tot des rechtens ontkennen. Item weert zake, dat jenich schip van den lande vorscr. verdorve ende guet daeraf gheberget worde, daer sal men mede volgen de olde woente, dats to verstaen, wie dat guet berget, de zal hebben den derden pennynk, ende de coepman de twe pennyngen. Item zo sullen alle prelaten, abten, provesten, dekenen, greetmans, redgen, rechters, [*] ende gimmeenlike alle gheestliken ende werliken personen in den vorscr. landen blyven by oren rechte, ende sullen hore heerlicheit, rechten ende gude vredelike ende rustelike bruken, nemande den anderen daeran to behynderen sunder alle arghelist. Item so sal men elke hoerseme moneke, joncfrouwen oft monikfrouwen ende hoerseme gheestelike personen weder wysen in hore convente. Ende weert zake, dat jemant desse vorscr. personen onthelde, na den dat zie myt des prelaets brieven, daer de gheestelike persone anderseten is, vermaent weren, de sal met der daet onhoersaem wesen der heilighen kerken, ende zal ghebroken den rechter, daer hie onderseten in, tien schilden, dertich olde Flamesche grote voer den schilt. Item zo mogen alle de ghene, zie zy gheestlic oft werlic, de gheweken oft verdreven zint uet den landen van horen guden, tuschen der Zuderzee ende der Wezer komen op oer gued, huse ende erve, alse zee dat vynden, uetghesproken de ballynge van Emeden ende van Gronyngen, behalven de die van Gronyngen innemen willen om bede willen der guder lude van Oestergoe ende Westergoe ende gesellen van Dokkum; ende na dezen daghe en zullen zie ghenen schade lyden in horen guden, sunder arghelist. Item alle schade of doetslage, de geschien zint in der vede zint der tyt, dat Emeden ghewonnen woert, sal doet ende qwyt wezen in allen landen vorscr. myt den ghenen, daer wy mede ghesoent zint, als vorscr. is. Item wat der Vetkoper renthe van Paeschen bes hyr to zint ghebruket to des menes lands behoef, zoe sullen de ghemene lande van Oestergo der vorscr. Vetkoper meyers zodane gued wedergheven, als hem afgescattet end ghedwongen is, dat in zodane have end gude weder to betalene, als ziet uet gegheven hebben; waer oeck jemant de die vorscr. gude ende[*] renthen tot zyns zelves behoef hadde opgheboert, de zal dat weder gheven. Weer oeck jenich meyer der vorscr. Vetkopers, de ghelovet hadde jenighe mannen renthe to bytalen, [*] ende dat verwisset hadde myt panden, borghen ofte loften, de pande sal men weder gheven, de borghen en loften qwytschelden. Desghelikes weer jemant van der Schyringe meyeren, de den Vetkopers hadde ghelovet der Schyringe renthe to betalen, derwile dat zy uet den lande gherumet ende verdreven weren, dat noch onbetaelt weer, dat sal men qwyth laten end overgheven. Weer daer jenighe lofte, borgen oft panden opghesat, de pande zal men wedergheven, de lofte ende[*] borge qwytschelden, als vorscreven is. Anders sal men al ghelovet ghelt betalen dat verschenen is. Item weer jenich man, de fredeban op der Vetkoper gued oft land ghewonnen hadde, dewile dat zie uet den lande weren, de sullen onmachtich wesen; weer oeck jenich fredeban ghewonnen op der Schyringe land oft gued, dewile dat zie uet den landen weren, de zullen des ghelikes onmachtich wesen, alle argelist ende nye vonde uetghesproken.[*] Item weer jenich man in Oestergo en Westergo, de eghendoem of schattinge over stede, dorpe, lande ende lude in den vorscr. lande ghelegen ende gheseten maken wolde, dat sullen de ghemene lande van Oestergo ende Westergo vorscr. myt malcanderen keren ende weren. Item zo sullen de ghemenen ghesellen van Dockum ende van Eesdingerzyl[*] myt al horen medehulpers mede besoent wesen, als vorscr. is. Alle voerdade, de nadien, dat Emeden ghewonnen wart, gescien zint, sullen vergheven ende vergheten wesen sunder arghelist.[*] Voertmeer zo sullen de voerscr. ghesellen myt horen hulpers, Duetschen ende vreemde ghesellen, tuschen hyr ende mydfasten naestkomende alynge uet den lande wesen, ende de veste to Dockum ende Eesdingerzyl salmen nederlegghen ende verderven by der voerscr. tyt. Ende weert sake, dat de vorscr. ghesellen Dockum ende Eesdingerzyl nicht ramen en wolden bynnen der voerscr. tyt, [*] zo sullen en willen Oestergo ende Westergo myt hore vrende hulpe de voerscr. ghesellen vervolgen ende zie daer uet den sloten voerscr. to wynnen sunder vertreck. Ende desse vorscr. ghesellen moghen als 'veilich lyfs end gueds varen uet den lande bynnen den vorscr. tyt. Item alse Dockummer veste bolwerck, dat slot ende de veste to Eesdingerzyl neder ghesleten ende verderft zin, [*] zo sullen daerna bynnen virtien dagen de slote Oxwerderzyl[*] ende Houwerzyl[*] nederghesleten wesen. Item alle wilkore in Oestergo end Westergo zint ghemaket, zint dat Emeden ghewonnen wart, sullen doet ende onmachtich wesen. Item oft enich doetslach tuschen lande schede, wo men dat richten sal, weert sake, dat een preester, hoeftlynck oft een hoersem gheestlick persoen tuschen twien landen gheslagen worde, so zal men den preester ghelden voer drehundert schilde, den schilt voer dertich olde Flamesche grote gherekent, bynnen jaers to betalen, nadem dat de doetslach ghescheen is. Den hoeftlynck ende den gheestlicken hoersem persoen to betalen voer twehundert schilde, den schilt to betalen na paymente ende by der tyt als vorscr. is, ende den broke den reehters to betalen alst in den lande woenlik is, daert gesceen is. Den huesman to betalen voer tachtentich schilde, enen ruter voer dertich schilde, den schilt to rekenen ende t'gelt to betalen als vorscr. is. Ende weert zake, dat zodane doetslach schede tuschen twe landen in werven in menen[*] dagen tuschen landen of in heerverden, zo sal de bote ende broke dubbelt wesen. Ende weert sake, dat de misdadighe des gueds nicht en hadde to betalen, zo sal hie bytalen myt zynen lyve. Waer oeck zake, dat jemant den misdadigen tegens recht met ghewelde onthelde, de sal betalen voer den misdadigen also vele als vorscr. is. Item of dar jemant weer, de den gherichte ende de rechters inde Oesterzyd oft Westerzyd der Lauwerse onhoersem were of worde, zo sullen de vorscr. stede[*] ende lude ingheseten, de een den anderen helpen berichten den onhoersamen, als zie daerto vermaent worden sunder vertrek. Item weert sake, dat jenighe nye zake nae datum desses briefes opresen, dat weer van rechtlick, van erftale oft van andern saken, de men myt rechte oft met mynnen in den lande, daer de zaken in verresen weren, myt ghelike nicht scheiden en konden, zo sullen de wysheit der lande, daer de zaken in verresen zint, der ander lande raed ende wysheit daerto ropen, ende de sullen dan de zake to rechte of ter mynnen scheiden sunder vertreck, ende den overherigen ghelike berichten ende yo zo ghevogen, dat daer ghene vede van en kome. Item zo sullen wy onsen vlyt daerto doen myt ganser macht, dat de vanghenen an beyden zyden; ghenadelike geschat ende ghecoft werden na horen vermogen. Item were jenich man in Oestergo end Westergo landen gheseten, de buten der wysheit der vorscr. landen jenige vreemde lude int land haelde bynnen lands mede to oerlogen, de sal verboert hebben lyf ende guet to der lande behoef vorscr. Item weert sake, dat de van Oestergo ende Westergo landen Ocken, Sybeth, de stadt van Gronyngen myt de ommelanden vorscr. eyscheden ende beden in oer land, om hulpe na vorwerden in desen breve begrepen, zo moghen Ocko, Sybeth, de stadt van Gronyngen myt den ommelanden vorscr. reysen op kost der van Oestergo end Westergo landen vorscr, also vroe, als zee komen over Gherekesbrugge oft over de Lauwerse, ende desghelikes eyschen Ocko, Sybeth, de stadt van Gronyngen myt den ommelanden vorscr. de van Oestergo end Westergo om hulpe, als vorscr. is, so moegen zie reysen op Ocko, Sybeth, der stadt van Gronyngen myt den ommelanden kost, also vroe dat zie komen an den Oesterzyd der Lauwerse ende Gherekesbrugge, ende elck op zien selves aventure to reysen. Item de schade, de geschien is Elik Herynge ende Azeghe junge[*] myt oren vrenden zint deer tyt, dat de huldinge geschien is in Holland, de is ghegheven op vier zoenlude; van Elik end. Azeghen wegen vorscer. op Bruen Klyngen ende Popeke Feddema, [*] van der lande wegen op Popeken Tyrnse ende Henric Beyer; ende kunnen zie nicht verdragen, zo sullen de zoenlude vorscr. enen lyken overman kesen ende yo de sake to scheiden; des sullen zie holden een dinch[*] tot Gronyngen op denselven dach de zoenluden vorscr. myt der stadt von Gronyngen, Oestergo end Westergoe over een warden. Ende op denselven dach ende stede, zo sullen de landen an beyden zyden de zonebreven overleveren. Item alle de ghene, de bezoent zint ende weder opt hoer komen in juncker Ocken ghebede to Broke vorscr., ende voert alle de ghene, de up der Oestersyd der Lauwerse opt hoer sullen komen, de sullen wisheit doen daer den hoeflyngen, rechters ende der meente an ghenoghets. Item zo sullen de ghyselen van Gherkescloester vry ende qwyt van der ghiselscep wesen nu ter stond. Item also vro, als desse articulen beseghelt ende myt eden bevestighet zint van den ghenen, die daertoe gheramet[*] ende beschreven zin, zo zullen alle ghyselen up beide zyden qwyt wesen, de voer negheen loevet gelt en staen. Item weert sake, dat jemant weer, de desse vorscr. articulen ende punten nyet en holden, bevestigen myt eden ende beseghelen en wolde, de sal myt der daet vredeloes wesen lyves ende gudes; over dat so sullen de landen noch den onhoregen berichten ende daer to dwingen, dat hie deselve articulen holde, bezwere ende beseghele. Item op desse vorscr. zone zal ende mach een jewelick man van beiden zyden in allen landen ende steden tuschen den Zudersee ende der Wezere, al velich lyves ende guedes varen, wanderen, merren[*] ende keren to water ende to lande, by dage ende by nachte, ende tot allen tyden, als hie des to doene heeft sunder arghelist. Item desse vorscr. articulen ende punten ende een jewelik besundergen loven wy Ocko ten Broeck, Sybeth, borgermesteren, raed ende ghemene meente in Gronyngen, prelaten, provesten, hoeftlingen, rechters ende mene meente van Hunsege, Fywelge, Fredewold, Langewold, Humerke landen; prelaten, abten, provesten, commelduren, scepenen, oldermans, greetmans, hoeftlynge, rechters ende mene meente van Oestergo end Westergo landen, der steden, ommelanden ende eylanden onder Westerzyde van der Lauwerse voer ons, voer onse erfghenamen ende nakomelyngen, gheestlik ende werlik, stede, vast ende onverbroken to holden in kestener truwe, alse gude lude tot ewigen dagen sunder alle arghelist. Behoudelik zodanige heerlicheit, als hartich Johan van Beyeren, unse heer, heft in Oestergo ende Westergo landen na inholt unser beseghelder hantvesten ende privilegien, deen wy van hartich Johan vorscr. hebben, den wy ghehuldiget ende ghezworen hebben. In oirkunde end bekennisse daer waerheit, zo hebben wy Ocko ende Sybeth voer ons, voer onse erfghenamen ende nakomelyngen onse seghele, ende wy borgermesteren ende raed van Gronyngen voer onse stad, voer Hunsege, Fywelge, Fredewold, Langewold ende Hummerke landen onser stad seghel; ende wy Sasgherus, abbet ende convent to Adewerth[*] onses convents seghel; ende wy Eylewardus, abbet ende convent to Wittewerum onses convents seghel, ende wy Hertetus, [*] abbet ende convent to Gerkescloester onses convents seghel, ende wy prelaten der cloesteren ende conventen Clarecamp, Dockum, Nyddelum, [*] Forswerth, [*] Mariengaerde, Oldecloester, van der Sneek, Berghercloester, van Nesse ende Hasgher conventen onse conventen seghele voer ons ende voer onsen nakomelinge, ende wy greetmans, hoeftlynge, rechters ende mene meente van Oestergo ende Westergo landen onser landen seghelen voer ons, voer unser erfghenamen ende nakomelyngen, voer de ghemene ommelanden ende eylanden an der Westersyd der Lauwerse ghelegen, ende wy borgermesteren, scepenen ende oldermans der steden ende logen, als Staveren, ende Hyndelopen, Wolderkum, [*] Bodelsward, [*] Herlyngen, Sneke, Lyeuwarden ende Dockum voer ons ende voer onse erfghenamen ende nak-omelyngen onser stede seghelen myt witschap ende mit guden voerberade an dessen brief ghehanghen; ende weert oeck zake, dat an dessen brieve een oft twe seghelen myn ofte meer onbreken van den ghenen, de vorscr. zint daervan, so sal desse breef ende de zone vorscr. al effen wal stede ende vast in voller macht blyven tot ewighen dagen sunder al arghelist. Ghegheven in den jaer na der gheboerte onses Heren dusent vierhundert twe ende twintich, in unser leven Vrouwen avende purificationis, gheheyten to lichtmisse.

x

x

Fonds	Ostfriesisches Urkundenbuch, I
Fol.nr.	S. 263
Nr	301
Olim	Nach einer für den Abdruck ha Ostfr. Urkundenbuche aus dem Originale entnommenen Abschrift des Herrn Prov.- Archivars Dr. H. O. Feith zu Groningen. — Msc. A. 1 Fol. 234. Msc. A. 17 b, Fol. 15 mit dem Zusatz aus der Feder des Emmius: Convenit ad verbum cum reliquis exemplaribus diversis Chron. Fris. Occid.. Msc. A. 28. Die Urkunde ist sehr häufig gedruckt und die gedruckten Texte weichen häufig von dem Originaltexte ab. Harkenroht S. 214. Matthaeus S. 206. v. Mieris IV, S. 618. v. Schwartzenberg I, S. 445. Sicke Beninga S. 419. Ocko Scharlensis S. 46. Winsemius S. 246. Feith, Kronijk v. Joh. Rengers van ten Post S. 124. Worp v. Thabor, Kronijk van Friesl. IV, S. 58, nach einem Original, aus dessen Lesarten die nicht nur dialektischen Abweichungen hier in den Anmerkungen mitgetheilt werden.
Jaar	1422
Datumcode	vPurMar

x

x

Materiaal	papier

x

Edities	E. Friedländer, Ostfriesisches Urkundenbuch I (Emden 1878), nr. 301