| Nummer:oub1058 | Datum:Emden, 18. Mai 1481 | Overlevering:Editie | Vindplaats:Ostfriesisches Urkundenbuch, II, S. 145, nr. 1058 |
Testament der Hille Smedes zu Emden.
In nomine Domini. Amen. Officialis terre Frisie, Monasteriensis diocesis, ad universorum omnium et singulorum noticiam deducimus et deduci volumus per presentes, quod coram nobis in dilecti nobis Hinrici de Vyenden, publici imperiali auctoritate ac curie nostre causarum notarii communis testiumque subscriptorum presencia personaliter constituta, honesta Hillegundis, uxor legittima Hinrici Smedes, opidani Embdensis, terre Ostfrisie, diocesis antedicte, sana corpore et compos rationis, animadvertens, quod immensa Dei bonitas, ut maius bonum effunderet et angelorum deperditorum ordinem repararet, creavit hominem ad ymaginem et similitudinem suam non subiturum morborum angustias nec pericula dire mortis, sed glorie sue participem et eterne vite futurum heredem, deinde tamen superveniente hostis antiqui suggestione nequissima mors est inducta huiusmodi, que eciam ad posteros est postmodum inducta, propter quod decet hominem vigilem esse, ut cum venerit illa dies, quoniam et eius horam scire non possumus, eum non inveniat dormientem, sed iam sue saluti anime per disposicionem bonorum suorum temporalium salubriter providisse, maxime cum dies nostri brevissimi sint et sicut umbra pretereant: quapropter pie mota et animo pleno ut asseruit deliberato bonoque et sano intellectu illius sentencie reminiscens 'memento homo, quod cinis es et in cinerem reverteris', memorque condicionis humane, quoniam semper mutatur innata fragilitas, cum ab ipsius vite principio mortis imperium dominatur, volensque, dum ratio gerit mentem et viget suis in corporeis membris sanitas integra et plena quies de suis temporalibus bonis disponendo anime sue saluti ac consanguineorum propinquorum quieti providere de rebusque et bonis, sibi a Deo collatis, salubriter ordinare omnibus melioribus modo, via, iure, causa, forma et effectu, quibus melius id fieri ac subsistere potuit et debuit, fecit, constituit, condidit atque ordinavit suum presens nuncupatum testamentum et seu ultimam suam voluntatem. Quod seu quoniam de expresso assensu et consensu Hinrici Smedes, eiusdem mariti ibidem presentis et consencientis, servari voluit et decrevit, prout et quemadmodum in quadam cedula papirea in vulgari concepta, quam suis in manibus habuit et tenebat, quam eciam coram nobis partim legt fecit cuiusque tenorem sibi constare asseruit, plenius continetur et presentibus de verbo ad verbum est insertus in modum infrascriptum.
In nomine Domini. Amen. Anno Domini millesimo quadringentesimo octuagesimo primo, up sunte Servatii confessoris daghe, in jeghenwordicheit der personen hyrna bescreven ys persoenlick gekomen de ersame vrouwespersone Hille Smedes, Hinrick Smedes eelike huisfrouwe, borgers to Embden, overtrachtende de brecklicheide der menschen, woevele menschen rokeloze unde unverhoddes sterven sunder wyslike schickinge eres testamentes, warumme de vorbenompde Hille sundes lyves, etende ende gaende myt walbrukender beschedener redelicheit unde zynne sick wolde bewaren, up dat ze nicht de schult des dodes betaelde sunder testament unde latesten willen van guderen van Gode eer vor leent. Int yrste so hefft dysse Hille vorscr. dyt sulve testament schicket unde maket in der alderbester schickinge des rechtes, wyse unde formen, unde begerde sodane testament vort to settene testamentswyse unde hefft darnegest daen protestacien unde bewaringe, offte ze jenige testamenta offte gave hadde geven offte maket vor dato dysses testaments, scolden wedergeropen, tobraken unde van ghener weerde wezen. Item ock hefft Hille vorbenomet gesettet vor echte unde rechte hantgetruwen unde executoren eres testaments de ersamen manne, heren Johanne Ludeman kercheren, Kerstyen Zijsenbotell, Nonno Honncken unde Hermen Snyder unde ere nakomelinge, kerckswoeren der kerspelkerken to Embden, unde gaff en vullenkomen macht to vorhandelen unde schicken alle ere tytliken gudere ter ere Godes. Item ock hefft Hille vorscreven gekoren ere legerstede in de karspelkerken to Emeden, by sunte Mertyns altair, myt teyn Rinsche guldene, de men schal boken unde geven in desulven kercken. Item bekande Hille, dat ze sick leeffliken hadde vordraghen unde affscheeden in allen tytliken guderen myt eren echten manne Hinrick Smyt, beyde in repliken unde unrepliken gude, na uitwysinghe twyer cedulen. Item bekande Hille vorscreven, dat ze hadde vorkofft vastes, stedes, ewygen erffcoeps deme beschedenen manne Geerde van Gelren eer part huses beth an des provestes cameren vor vyffhundert Arnsche guldene, den gulden to 15 krumsterten. Dyt gelt schal Gheert vorbenompt offte zyne erven na Hillen dode betalen in ene summen. So scholen dan de kercksworen vorgeroert datsulve gelt beleggen in wysse renthe, welker renthe Hille vorb. hefft willichliken geven unde averdregen, gaff over unde droech up na erer doet deme ersamen heren Jacobo Dirici, bacculario in den geestliken rechte, altaristen to sunte Mertyns altair to Emeden, unde vort allen zynen nakomelingen dessulven altaers presteren, zodaner rente to bruken sunder jemandes wedersprekent to ewygen tyden. Doesulves vorwilkorde de vorscreven her Jacob vor sick unde vor alle zyne nakomelinghe to densulven altair to doende alle weken ene mysse vor Hillen unde vor erer vrende zelen to ewygen tyden. Ock schal desulve prester dessulven altars alle jair ens umbtrent sunte Mychaels dage to ewigen tyden delen jarlinx delinge in desser nascrevener wyse; he scal delen deme kercheren, deme vicario unde deme custodi tosamende so vele roggensbrodes als van ener halven tunnen roggen, darto scal he geven dat zeelgelt vor 6 doden twelff kr., darto dre kr. upt broet myt eyen waslichte van eynen halven punde unde eynen juweliken celebranten eyn kr. Item dosulves droech up unde gaff over Hille vorbenomt deme ersamen heren Johanni Vorman ses enkede goldene Rinsche guldene jarliker renthe uthe Roleff Mollers huse unde werve, welker rente her Johanne vorscreven unde vort prester na prester to den altair sanctorum Eligii confessoris et Barbare virginis to Embden mogen bruken to erer nutticheit to ewygen tyden; dartho gaff Hille vorscreven deme vorbenompten heren Johanne eyn nyge bedde myt ener nijgen Hollandeschen buren myt twe pole, twen orkussen, eyn par guder lakene unde eyn hovetlaken rnyt der dekene, darto vyff tynnen plateer, de grotesten unde de nygesten manck eren dele, item vyff tynnen moesschottelen unde twe moestertfate, item eyn tynnen kroes, item twe potte, de ene van twen krosen, de ander van anderhalven krose; item eyn nyge rostere unde vyff stoelkussene unde twe dwelen. Dyt reytscap sall unde mach na Hillen dode here Johan vorbenompt offte syn nakomelingh entfangen unde bruken, man nicht to vormynneren, man by sunte Leygen unde Barbaren huse to blyven to ewygen tyden myt underscheyde, dat her Johann vorscreven unde syne nakomelinge scholen alle jair, eens des jairs umtrent Paschen, doen begencknisse vor Hillen unde erer vreenden zelen in aller maneer, als vorscreven ys, behalven dat zeelgelt en darff her Johan vorscreven unde syn nakomelinge nicht geven. Item heren Johan Vorman schal heben persoenlick vor sick eyn saluten, desgelijken hefft Hille vorscreven geven heren Eben, altaristen to sunte Ewaldis altair, unde synen nakomelingen eyn van den bedden uppe der hangelkameren myt syn tobehoer, darto vyff tynnen platteer, twe tynnen moesschotelen unde eyn Pot van anderhalve kroze, item twe stoelkussene unde eyn tynnen kroes. Item dosulves gaff Hille vorscreven den convente to Norden int olde closter dre Rinsche gulden jarliker rente na eren dode ute Hillebrant Jegers huse, unde begerde alle jair begencknisse myt missen unde vigilien unde myt. anderen eren guden werken vor zee unde vor alle ere vreende zeelen. Item ock gaff Hille deme convente to Meerhusum unde deme convente to Apell tosamende dre Rinsche guldene jarliker rente na erer doet ute Berndes huse van Duten, unde begerde desgelijken begencknisse in den beyden conventen. Item so hefft Hille vorbenompt geven na erer doet erer nichten Hillen to Norden eren blawen rock unde eren sanguinen rock unde eren olden hoyken, unde Hillen moder to Norden schal heben den besten zuben; item van den besten hoyken schal men maken twe kaselen. Item men schal leggen bij Johan Grawers to Norden dertich Rinsche guldene, dar schal Johan mede besorgen unde bekleden de kinder der vorbenompten Hillen to Norden. Item de veir mendicanten scolen heben elk eyn Rynschen gulden unde to Appingadam noch twe Rinsche guldene, item ten Dam in de perrochie kercke, item to Grotehusum, to Suderhusum, to Reyde, to Mydwolde, to Dychusen elk eyns enen Rinschen gulden, item to der Munte, to Yle unde Sylemoniken elk eens twe Rinsche guldene; item Elzeke Kerstiens eyn Rinschen gulden; item Mette Kerstiens eyn Rinschen gulden unde twe klene potte, item Gebbeko eyn Rinschen gulden; item de dre Rinsche gulden rente in Coert Kremers huse scolen vor de armen in graven lakene. Item als alle desse vorbenompte puncte unde gudere syn geuttert unde geven na den dode desser vorbenompten Hillen Smedes, wes dan van eren gude overlopt unde ze nemende bespraken hefft unde geven, dat scollen de executoren unde de na ze komen in ere stede vulmechtich wesen to geven ter ere Godes, waer dat wal bestedet ys. Item bekande Hille vorbenompte by erer zelen salicheit, dat se nicht en moste noch en hadde wetten van des pravestes, mester Johanne, gelde, des he sick plach to beclagen, ock dat ze ne en woste offte zodane gelt jewerlde in eer huis hadde wesen. Hyr heben an unde over wesen de beschedene manne Hinrick Mathys umle Cort Kremers, borgers in Embden, de hyrto ropen unde beeden synt.
Et insuper dicta testatrix huiusmodi suam dispositionem, ordinacionem seu ultimam voluntatem valere voluit iure testamenti, et st iure testamenti valere non potent, valeat saltem iure codicilli et cuiuslibet alterius ultime voluntatis ac alias, quo de iure et consuetudine magis et melius valere poterit. De et super quibus omnibus et singulis premissis eadem testatrix sibi necnon huiusmodi sui testamenti sive ultime voluntatis executoribus et legatariis omnibusque aliis et singulis, quorum interest seu interesse poterit, quemlibet in futurum per notarium nostrum supra et infra scriptum unum vel plura publicum seu publica sub sigilli nostre teere Frisie officialatus appensione fieri instrumentum et instrumenta. Quocirca presens publicum testamenti instrumentum exinde fieri et per eundem notarium nostrum atque scribam infrascriptum subscribi et publicari dicteque curie nostre terre officialatus sigilli appensione iussimus et fecimus communiri. Acta fuerunt hec in Embda et domo dicte Hiligundis et Hinrici eius mariti, sub anno et nativitate Domini millesimo quadringentesimo octuagesimo primo, indictione decima quarta, pontificatu sanctissimi in Christo patris et domini nostri domini Sixti, divina providentia pape quarti, anno eius decimo, die vero Veneris, decima octava mensis Maii, mane hora quasi septima; presentibus ibidem honorabilibus viris dominis Johanne in Uphusum et Nicolao in Rysum, curatis, testibus ad premissa vocatis et rogatis.
(S. N.) Ac ego Hinricus van Vyenden clericus Monasteriensis diocesis publicus sacra imperiali auctoritate venerabilisque curie ac terre Frisie, Monasteriensis diocesis, causarum notarius atque scriba communis et iuratus, quia supradicti testamenti et ultime voluntatis condicioni, executorum inibi nominatorum constitucioni, creationi, ordinationi, mariti consensus adhibicioni, ratihabicioni, omnibusque aliis et singulis, dum sic ut premittitur fierent et agerentur, una cum prenominatis testibus presens interfui illaque sie fieri vidi et audivi, ideoque hoc presens publicum testamenti instrumentum manu mea scriptum exinde confeci, subscripsi, publicavi, et in hanc publicam formam redegi signoque et nomine meis solitis et consuetis una cum appensione sigilli supradicti venerabilis domini officialis de eiusdem mandato michi desuper facto signavi rogatus et requisitus in fidem et testimonium premissorum.
In nomine Domini. Amen. Anno Domini millesimo quadringentesimo octuagesimo primo, up sunte Servatii confessoris daghe, in jeghenwordicheit der personen hyrna bescreven ys persoenlick gekomen de ersame vrouwespersone Hille Smedes, Hinrick Smedes eelike huisfrouwe, borgers to Embden, overtrachtende de brecklicheide der menschen, woevele menschen rokeloze unde unverhoddes sterven sunder wyslike schickinge eres testamentes, warumme de vorbenompde Hille sundes lyves, etende ende gaende myt walbrukender beschedener redelicheit unde zynne sick wolde bewaren, up dat ze nicht de schult des dodes betaelde sunder testament unde latesten willen van guderen van Gode eer vor leent. Int yrste so hefft dysse Hille vorscr. dyt sulve testament schicket unde maket in der alderbester schickinge des rechtes, wyse unde formen, unde begerde sodane testament vort to settene testamentswyse unde hefft darnegest daen protestacien unde bewaringe, offte ze jenige testamenta offte gave hadde geven offte maket vor dato dysses testaments, scolden wedergeropen, tobraken unde van ghener weerde wezen. Item ock hefft Hille vorbenomet gesettet vor echte unde rechte hantgetruwen unde executoren eres testaments de ersamen manne, heren Johanne Ludeman kercheren, Kerstyen Zijsenbotell, Nonno Honncken unde Hermen Snyder unde ere nakomelinge, kerckswoeren der kerspelkerken to Embden, unde gaff en vullenkomen macht to vorhandelen unde schicken alle ere tytliken gudere ter ere Godes. Item ock hefft Hille vorscreven gekoren ere legerstede in de karspelkerken to Emeden, by sunte Mertyns altair, myt teyn Rinsche guldene, de men schal boken unde geven in desulven kercken. Item bekande Hille, dat ze sick leeffliken hadde vordraghen unde affscheeden in allen tytliken guderen myt eren echten manne Hinrick Smyt, beyde in repliken unde unrepliken gude, na uitwysinghe twyer cedulen. Item bekande Hille vorscreven, dat ze hadde vorkofft vastes, stedes, ewygen erffcoeps deme beschedenen manne Geerde van Gelren eer part huses beth an des provestes cameren vor vyffhundert Arnsche guldene, den gulden to 15 krumsterten. Dyt gelt schal Gheert vorbenompt offte zyne erven na Hillen dode betalen in ene summen. So scholen dan de kercksworen vorgeroert datsulve gelt beleggen in wysse renthe, welker renthe Hille vorb. hefft willichliken geven unde averdregen, gaff over unde droech up na erer doet deme ersamen heren Jacobo Dirici, bacculario in den geestliken rechte, altaristen to sunte Mertyns altair to Emeden, unde vort allen zynen nakomelingen dessulven altaers presteren, zodaner rente to bruken sunder jemandes wedersprekent to ewygen tyden. Doesulves vorwilkorde de vorscreven her Jacob vor sick unde vor alle zyne nakomelinghe to densulven altair to doende alle weken ene mysse vor Hillen unde vor erer vrende zelen to ewygen tyden. Ock schal desulve prester dessulven altars alle jair ens umbtrent sunte Mychaels dage to ewigen tyden delen jarlinx delinge in desser nascrevener wyse; he scal delen deme kercheren, deme vicario unde deme custodi tosamende so vele roggensbrodes als van ener halven tunnen roggen, darto scal he geven dat zeelgelt vor 6 doden twelff kr., darto dre kr. upt broet myt eyen waslichte van eynen halven punde unde eynen juweliken celebranten eyn kr. Item dosulves droech up unde gaff over Hille vorbenomt deme ersamen heren Johanni Vorman ses enkede goldene Rinsche guldene jarliker renthe uthe Roleff Mollers huse unde werve, welker rente her Johanne vorscreven unde vort prester na prester to den altair sanctorum Eligii confessoris et Barbare virginis to Embden mogen bruken to erer nutticheit to ewygen tyden; dartho gaff Hille vorscreven deme vorbenompten heren Johanne eyn nyge bedde myt ener nijgen Hollandeschen buren myt twe pole, twen orkussen, eyn par guder lakene unde eyn hovetlaken rnyt der dekene, darto vyff tynnen plateer, de grotesten unde de nygesten manck eren dele, item vyff tynnen moesschottelen unde twe moestertfate, item eyn tynnen kroes, item twe potte, de ene van twen krosen, de ander van anderhalven krose; item eyn nyge rostere unde vyff stoelkussene unde twe dwelen. Dyt reytscap sall unde mach na Hillen dode here Johan vorbenompt offte syn nakomelingh entfangen unde bruken, man nicht to vormynneren, man by sunte Leygen unde Barbaren huse to blyven to ewygen tyden myt underscheyde, dat her Johann vorscreven unde syne nakomelinge scholen alle jair, eens des jairs umtrent Paschen, doen begencknisse vor Hillen unde erer vreenden zelen in aller maneer, als vorscreven ys, behalven dat zeelgelt en darff her Johan vorscreven unde syn nakomelinge nicht geven. Item heren Johan Vorman schal heben persoenlick vor sick eyn saluten, desgelijken hefft Hille vorscreven geven heren Eben, altaristen to sunte Ewaldis altair, unde synen nakomelingen eyn van den bedden uppe der hangelkameren myt syn tobehoer, darto vyff tynnen platteer, twe tynnen moesschotelen unde eyn Pot van anderhalve kroze, item twe stoelkussene unde eyn tynnen kroes. Item dosulves gaff Hille vorscreven den convente to Norden int olde closter dre Rinsche gulden jarliker rente na eren dode ute Hillebrant Jegers huse, unde begerde alle jair begencknisse myt missen unde vigilien unde myt. anderen eren guden werken vor zee unde vor alle ere vreende zeelen. Item ock gaff Hille deme convente to Meerhusum unde deme convente to Apell tosamende dre Rinsche guldene jarliker rente na erer doet ute Berndes huse van Duten, unde begerde desgelijken begencknisse in den beyden conventen. Item so hefft Hille vorbenompt geven na erer doet erer nichten Hillen to Norden eren blawen rock unde eren sanguinen rock unde eren olden hoyken, unde Hillen moder to Norden schal heben den besten zuben; item van den besten hoyken schal men maken twe kaselen. Item men schal leggen bij Johan Grawers to Norden dertich Rinsche guldene, dar schal Johan mede besorgen unde bekleden de kinder der vorbenompten Hillen to Norden. Item de veir mendicanten scolen heben elk eyn Rynschen gulden unde to Appingadam noch twe Rinsche guldene, item ten Dam in de perrochie kercke, item to Grotehusum, to Suderhusum, to Reyde, to Mydwolde, to Dychusen elk eyns enen Rinschen gulden, item to der Munte, to Yle unde Sylemoniken elk eens twe Rinsche guldene; item Elzeke Kerstiens eyn Rinschen gulden; item Mette Kerstiens eyn Rinschen gulden unde twe klene potte, item Gebbeko eyn Rinschen gulden; item de dre Rinsche gulden rente in Coert Kremers huse scolen vor de armen in graven lakene. Item als alle desse vorbenompte puncte unde gudere syn geuttert unde geven na den dode desser vorbenompten Hillen Smedes, wes dan van eren gude overlopt unde ze nemende bespraken hefft unde geven, dat scollen de executoren unde de na ze komen in ere stede vulmechtich wesen to geven ter ere Godes, waer dat wal bestedet ys. Item bekande Hille vorbenompte by erer zelen salicheit, dat se nicht en moste noch en hadde wetten van des pravestes, mester Johanne, gelde, des he sick plach to beclagen, ock dat ze ne en woste offte zodane gelt jewerlde in eer huis hadde wesen. Hyr heben an unde over wesen de beschedene manne Hinrick Mathys umle Cort Kremers, borgers in Embden, de hyrto ropen unde beeden synt.
Et insuper dicta testatrix huiusmodi suam dispositionem, ordinacionem seu ultimam voluntatem valere voluit iure testamenti, et st iure testamenti valere non potent, valeat saltem iure codicilli et cuiuslibet alterius ultime voluntatis ac alias, quo de iure et consuetudine magis et melius valere poterit. De et super quibus omnibus et singulis premissis eadem testatrix sibi necnon huiusmodi sui testamenti sive ultime voluntatis executoribus et legatariis omnibusque aliis et singulis, quorum interest seu interesse poterit, quemlibet in futurum per notarium nostrum supra et infra scriptum unum vel plura publicum seu publica sub sigilli nostre teere Frisie officialatus appensione fieri instrumentum et instrumenta. Quocirca presens publicum testamenti instrumentum exinde fieri et per eundem notarium nostrum atque scribam infrascriptum subscribi et publicari dicteque curie nostre terre officialatus sigilli appensione iussimus et fecimus communiri. Acta fuerunt hec in Embda et domo dicte Hiligundis et Hinrici eius mariti, sub anno et nativitate Domini millesimo quadringentesimo octuagesimo primo, indictione decima quarta, pontificatu sanctissimi in Christo patris et domini nostri domini Sixti, divina providentia pape quarti, anno eius decimo, die vero Veneris, decima octava mensis Maii, mane hora quasi septima; presentibus ibidem honorabilibus viris dominis Johanne in Uphusum et Nicolao in Rysum, curatis, testibus ad premissa vocatis et rogatis.
(S. N.) Ac ego Hinricus van Vyenden clericus Monasteriensis diocesis publicus sacra imperiali auctoritate venerabilisque curie ac terre Frisie, Monasteriensis diocesis, causarum notarius atque scriba communis et iuratus, quia supradicti testamenti et ultime voluntatis condicioni, executorum inibi nominatorum constitucioni, creationi, ordinationi, mariti consensus adhibicioni, ratihabicioni, omnibusque aliis et singulis, dum sic ut premittitur fierent et agerentur, una cum prenominatis testibus presens interfui illaque sie fieri vidi et audivi, ideoque hoc presens publicum testamenti instrumentum manu mea scriptum exinde confeci, subscripsi, publicavi, et in hanc publicam formam redegi signoque et nomine meis solitis et consuetis una cum appensione sigilli supradicti venerabilis domini officialis de eiusdem mandato michi desuper facto signavi rogatus et requisitus in fidem et testimonium premissorum.
