| Nummer:ogd0288 | Datum:6 juli 1325 | Overlevering:Editie | Vindplaats:Oorkondenboek Groningen en Drenthe, nr. 288 |
De rechters van Reiderland verklaren met afgevaardigden van Fivelgo, Hunsingo en Groningen een schikking te hebben tot stand gebracht in het geschil tussen Hessel, proost van Farmsum, en zijn broeders eenerzijds en de ingezetenen van Oldambt en Holwierderzijlvest anderzijds (Farmsumer zeendbrief).
Allen luden sy kundich ende openbaire, de desse schrijfft sien ofte horen lesen, dat wy Nonna Uwinga van Honingahan, Uneka Nawada van de Barch,
Aiddo Winda van Uphuysen, Hayko Haikinga van Nyendarp, rechters in Reyderlandt, wo dat een schelonge was en twydracht tusschen Hessel, provest
tho Fermsum, ende syne broeders, als Sickens ende Baykes, van der eenre syde, unde de meene meenheyt in den Oldeampt ende Holwer-drasijntvast
mijt dat volck ofte lude van deer voorschreven provestie tho den Oldenampt van de andere syde , welcke sake was tusschen den voirschreven
partyen verresen van dere vangenisse des officiaels van Munstere ende van der interdict ofte kercslach en banne, de swaire weren, welcke
voirschreven sake unse rechters voirschreven woirede tho voirestaen, also dat de meene rechters uut Frieslandt ende elinge ende guede mans voire
den meene bequemheyt, nutticheyt unde vrede weren sick voiredragende saken, alse daire te doene was, alsoe dat vele seken woirden hyre unde
daire geroert op dat laeste, dat de vorschreven lude hijr worden op oens, als hyrena steyt geschreven. Wy vorschreven rechters desse sake
voirestaen tusschen den partyen vorschreven mijt dere hulpe Godes ende vele wyse priesteren ende andere mannen, besunderlinge twe uut
Fywelingelandt, als Geerloff to Voerehusen ende Luluff Ubbema, unde twe uuth Hunsegalande, als Tiard Goscalsma ende Folckmare Onseda ende
desgelycken uuth der stadt van Groningen twe, als Goert Sickinga ende Roeloff Buninga , soe hebbe wy desse zake vormits consent ende toewoert
desser vorschreven partyen aldus ende egt ganschelycken als hyrenae steyt geschreven. Int aerst, dat de provest tho Fermsum en syne hulperen
sollen den erbaren heren Lodewick, bisschop tho Munstere, van den ban ende den officiael voire eene beteringe ende vangenscap ende voire dat
doden graven ende voire sijn eyghen anxt, die hie lett, ende voir des presters bernijnge ende raeff ende allen schaden, der presteren unde
lecken wedderevaren is, uuthgesecht drencken, synen schaden enen yegelycken besonderlinge tho betalen. Ende van allen anderen saken, voireval
und schaden sal de provest unde syne meedehulpers voirevallen unde voirenoghen enen jewelycken na synen schaden, ende so sal de provest tho
Fermsum van den vangenen des officiaels vijftich nye rnarck voire sijn beteringhe uuthmanen unde pynighen. Item weert sake, dat ene kercke mijt
wapendere hant besat ware ende voirewaert, de voirewaerde sollen sondere orne schaden woireden voirewaert. En alle, wat de bisschop voire sulke
saken begert, daire sal de provest voireschreven voire antwoirden, ende dat is to voirestaen van dessen zaken voireschreven in alle
denuntiationes ende kundighe ofte worginghe , de gescheen sijnt voiremits schepen ofte vogeden , de sollen rusten sundere pene ofte alle saken,
de voer geroert sijnt. Item desse punten, de hyrena geschreven sijnt tusschen den provest tho Fermsum ende de ganse provestie, sollen sondere
alle argelist worden gheholden. Die eerste: weert sake, dat een prester woirde ghekoren tot enen kerckheere van den ganschen kerspelluden ofte
van den meestendeel dere meenten ende kerspelluyden, de sal tho der kercken worden laten, ende ock so sal hy niet bekommert worden ghenerleye
van de provest . Item weert sake, dat een waire verwonnen van den banne tho betalen in den eersten zeendt, den sal men manen; ende weert sake,
dat deselve persone voire den laesten zeendt neet vul en dede ofte op den laesten zeentdach, den sal men des laesten zeenddaghes bannen ende
tusschen den twen zeenden so en sal niemandt woireden gebannet van ghener saken wegen, ende oeck so en sal niemandt worden cyteert ofte ladet
van den provest tusschen tween zeenden. Item weert zake, dat een zake waere, wairvan dat een kercke interdict woere ofte beslagen als doden to
graven, de sullen byck wesen in den vreesen in dere tijt, als interdict in der kercken is, van welcken saken de provest syne ban mach nemen
enen jewelycken als hijrna steyt geschreven. In eerste, woert sake dat ene mijt sijnre nichte, ofte de hemelick were ofte de sijn huusfrouwe
naest hemelyck were, ofte dat sy byhemeliket sijnt enen grade dere machscop ofte nichten, dat sulke personen to hope tho doin hadden in
echtschap ofte buten echtschap, de overspul dreven ofte twe in eenen slachten kun maken elck van den vorschreven punten, so mach de provest
nemen vijf marck. Desgelykes, de destidium duet, als hy sulven in echtschap is, oft wo dat se weere ende een persone hadde tho doene met
andere, de desgelyken in echtschap weere, ofte de ene persone vry were ende de ander nicht, de broke, de den provest mach hebben, dat sijnt
vijff marcken; ist sake, dat de personen beyde moghen betalen, so mach hebben de provest van allen personen dertich schillingen. Item deghene,
de wokert, de breket den provest vijf marck; ende weert saken, dat een van den personen niet en konde betalen, so mach de provest hebben van
denghenen, de betalen mach, dertich schillingen. Item voire die doireslachte , de daire gescheen op de hillige dagen, daire sal men voire gheven
voire den banne een marck. Die hillige dage sijn desse, die hyrena staen schreven: de hillige Kersdach met dren naesten dagen, die hillige
Paschedach met dren naesten dagen, Pinxterdach mijt dren naesten dagen; ende vijff hochtyden: unser Lever Vrouwen Marie, alle Aposteldagen ende
Alle Godes Hilligendach ende alle Sondage. Item waert zake, dat twe personen van tween parten offte fluten to hope quomen vochten voire de
doetslachte ende voire den banne tho hope, mach de provest hebben van beyden fluiten ende beyden personen achteyn schillingen. Item disse
vorscreven munten sal men rekenen na de Osnabrugsche munte. Item desse vorschreven punten ende broke werden gekundiget van kerkvogeden, ende van
anders niemant sal ment kundighen, ende sal gekundiget woireden in den rechten zeendtstoel ende anders nicht; ende so wroget de macht des
provestes niemandt. Item desse broke unde overganck sal men kundighen unde anders gheen. Item de provest sal kundighen vrede den kercken ende
alle schade, de gescheen sijnt in dere kercken ofte kerckhoff, de behoven beteringhe ende verder winghe, ende presters doodtslach ende andere
gheestelycke lude in andere quadere seringhe, de een priester scheeden off ghestlycke lude gescheden. Item de andere broke unde schade , de
lichtere unde kleynere sijnt, sollen woirden gekundiget van den vogeden raet, opdat alle punten woireden sondere all argelist gheholden, als
vorschreven is. 1st sake dat de provest vake desse voirschreven areticulen bovenghinge, ende wolde des niet holden, soe sal de provest de meente
de provestie betalen ende vorwysen mit dartich marck. Ende alsoe vake, als hy de voirschreven punten inbreckt, also vake sal hy dertich marck
betalen ende sal worden berovet synere provestien, also lange als hy de voirschreven pene hevet betaelt. Item weert sake, dat de provest undere
dessen jemant tho banne dede off ene kercke interdict sloghe, so solde hy betalen dubbelde pene ende gelt. Item desse voirschreven broke van den
banne, de provest thohorende, sijnt uuth den olden biscop Everdes breven getogen ende nomen ende tot synen breven was sijn segel ghehanghen ofte
gedrucket . Item als de provest wijl holden sijn recht ofte tho seendstoel wijl sitten, daire sijn recht is, soe mach hy komen mit dre personen
ende nicht meeren mach hy hebben mit sick, als sulcken provesten ende dekenen in den rechten togewyset is . Item opdat desse vorschreven puncten
gevestiget woireden ende in weerden holden ende hyrenaest worden holden, so sint thoe dessen breeff vele guedere lude segele ende landes segele
thogehangen unde gedruckt, als de eerste provest Hessel tho Fermsum ende des landes segel van Eemschelandt ende Reyderelandt ende Oldeampt,
Fyvelingelandt ende Hunsengeland ende dere stad van Groeninghen. Item die borge van dessen vorschreven puncten ende recht van beyden to holden
sint gheset: int eerste Ned Gerlijcks zoen, Brund Luidiga van Voorhusen, de hebben ghelovet, dat de provest sal nicht inbreken, dat
voirschreven is van den banne ende van den kondighen des bannes. Item Renro Renringe unde Etto sijn broeder tho Loederminze, Syabben zoen tho
Enum ende Wilbo van Lyuppingehusen, desse veere hebbenen gelovet der helfften, dat provest Hessel ende sijn broeders sollen sundere schaden
holden in geestelijcken unde in wertliken rechte deghenen, de sint van Holwirda sintfest, ende die oire to horen. Item Thijs Brundzema van
Ernewert hevet ghelovet de veerdendeel des andere helftes. Item Abeko Hildroarda ende Woko Dodema by der Westermaet hebbenen to hope gelovet de
veerdendeel desselven helftes voirschreven. Item jonge Dodo Dodinda, Ernsta Nena hevet ghelovet also vele als desse dre, de hijrenaest
geschreven sint, behalven een sestendeel. Ende den sestendeel hevet gelovet Gayko Gaykinga tho Garreaweere ende voire alle schade, de van desse
zake ryset, daire hy voire lovet. Gescheen is dit voire recht, als men schreeff duysent drehundert ende vijff en twintich op den achtenden dach
dere hilligere Apostolen dach Petri et Pauli.
Aiddo Winda van Uphuysen, Hayko Haikinga van Nyendarp, rechters in Reyderlandt, wo dat een schelonge was en twydracht tusschen Hessel, provest
tho Fermsum, ende syne broeders, als Sickens ende Baykes, van der eenre syde, unde de meene meenheyt in den Oldeampt ende Holwer-drasijntvast
mijt dat volck ofte lude van deer voorschreven provestie tho den Oldenampt van de andere syde , welcke sake was tusschen den voirschreven
partyen verresen van dere vangenisse des officiaels van Munstere ende van der interdict ofte kercslach en banne, de swaire weren, welcke
voirschreven sake unse rechters voirschreven woirede tho voirestaen, also dat de meene rechters uut Frieslandt ende elinge ende guede mans voire
den meene bequemheyt, nutticheyt unde vrede weren sick voiredragende saken, alse daire te doene was, alsoe dat vele seken woirden hyre unde
daire geroert op dat laeste, dat de vorschreven lude hijr worden op oens, als hyrena steyt geschreven. Wy vorschreven rechters desse sake
voirestaen tusschen den partyen vorschreven mijt dere hulpe Godes ende vele wyse priesteren ende andere mannen, besunderlinge twe uut
Fywelingelandt, als Geerloff to Voerehusen ende Luluff Ubbema, unde twe uuth Hunsegalande, als Tiard Goscalsma ende Folckmare Onseda ende
desgelycken uuth der stadt van Groningen twe, als Goert Sickinga ende Roeloff Buninga , soe hebbe wy desse zake vormits consent ende toewoert
desser vorschreven partyen aldus ende egt ganschelycken als hyrenae steyt geschreven. Int aerst, dat de provest tho Fermsum en syne hulperen
sollen den erbaren heren Lodewick, bisschop tho Munstere, van den ban ende den officiael voire eene beteringe ende vangenscap ende voire dat
doden graven ende voire sijn eyghen anxt, die hie lett, ende voir des presters bernijnge ende raeff ende allen schaden, der presteren unde
lecken wedderevaren is, uuthgesecht drencken, synen schaden enen yegelycken besonderlinge tho betalen. Ende van allen anderen saken, voireval
und schaden sal de provest unde syne meedehulpers voirevallen unde voirenoghen enen jewelycken na synen schaden, ende so sal de provest tho
Fermsum van den vangenen des officiaels vijftich nye rnarck voire sijn beteringhe uuthmanen unde pynighen. Item weert sake, dat ene kercke mijt
wapendere hant besat ware ende voirewaert, de voirewaerde sollen sondere orne schaden woireden voirewaert. En alle, wat de bisschop voire sulke
saken begert, daire sal de provest voireschreven voire antwoirden, ende dat is to voirestaen van dessen zaken voireschreven in alle
denuntiationes ende kundighe ofte worginghe , de gescheen sijnt voiremits schepen ofte vogeden , de sollen rusten sundere pene ofte alle saken,
de voer geroert sijnt. Item desse punten, de hyrena geschreven sijnt tusschen den provest tho Fermsum ende de ganse provestie, sollen sondere
alle argelist worden gheholden. Die eerste: weert sake, dat een prester woirde ghekoren tot enen kerckheere van den ganschen kerspelluden ofte
van den meestendeel dere meenten ende kerspelluyden, de sal tho der kercken worden laten, ende ock so sal hy niet bekommert worden ghenerleye
van de provest . Item weert sake, dat een waire verwonnen van den banne tho betalen in den eersten zeendt, den sal men manen; ende weert sake,
dat deselve persone voire den laesten zeendt neet vul en dede ofte op den laesten zeentdach, den sal men des laesten zeenddaghes bannen ende
tusschen den twen zeenden so en sal niemandt woireden gebannet van ghener saken wegen, ende oeck so en sal niemandt worden cyteert ofte ladet
van den provest tusschen tween zeenden. Item weert zake, dat een zake waere, wairvan dat een kercke interdict woere ofte beslagen als doden to
graven, de sullen byck wesen in den vreesen in dere tijt, als interdict in der kercken is, van welcken saken de provest syne ban mach nemen
enen jewelycken als hijrna steyt geschreven. In eerste, woert sake dat ene mijt sijnre nichte, ofte de hemelick were ofte de sijn huusfrouwe
naest hemelyck were, ofte dat sy byhemeliket sijnt enen grade dere machscop ofte nichten, dat sulke personen to hope tho doin hadden in
echtschap ofte buten echtschap, de overspul dreven ofte twe in eenen slachten kun maken elck van den vorschreven punten, so mach de provest
nemen vijf marck. Desgelykes, de destidium duet, als hy sulven in echtschap is, oft wo dat se weere ende een persone hadde tho doene met
andere, de desgelyken in echtschap weere, ofte de ene persone vry were ende de ander nicht, de broke, de den provest mach hebben, dat sijnt
vijff marcken; ist sake, dat de personen beyde moghen betalen, so mach hebben de provest van allen personen dertich schillingen. Item deghene,
de wokert, de breket den provest vijf marck; ende weert saken, dat een van den personen niet en konde betalen, so mach de provest hebben van
denghenen, de betalen mach, dertich schillingen. Item voire die doireslachte , de daire gescheen op de hillige dagen, daire sal men voire gheven
voire den banne een marck. Die hillige dage sijn desse, die hyrena staen schreven: de hillige Kersdach met dren naesten dagen, die hillige
Paschedach met dren naesten dagen, Pinxterdach mijt dren naesten dagen; ende vijff hochtyden: unser Lever Vrouwen Marie, alle Aposteldagen ende
Alle Godes Hilligendach ende alle Sondage. Item waert zake, dat twe personen van tween parten offte fluten to hope quomen vochten voire de
doetslachte ende voire den banne tho hope, mach de provest hebben van beyden fluiten ende beyden personen achteyn schillingen. Item disse
vorscreven munten sal men rekenen na de Osnabrugsche munte. Item desse vorschreven punten ende broke werden gekundiget van kerkvogeden, ende van
anders niemant sal ment kundighen, ende sal gekundiget woireden in den rechten zeendtstoel ende anders nicht; ende so wroget de macht des
provestes niemandt. Item desse broke unde overganck sal men kundighen unde anders gheen. Item de provest sal kundighen vrede den kercken ende
alle schade, de gescheen sijnt in dere kercken ofte kerckhoff, de behoven beteringhe ende verder winghe, ende presters doodtslach ende andere
gheestelycke lude in andere quadere seringhe, de een priester scheeden off ghestlycke lude gescheden. Item de andere broke unde schade , de
lichtere unde kleynere sijnt, sollen woirden gekundiget van den vogeden raet, opdat alle punten woireden sondere all argelist gheholden, als
vorschreven is. 1st sake dat de provest vake desse voirschreven areticulen bovenghinge, ende wolde des niet holden, soe sal de provest de meente
de provestie betalen ende vorwysen mit dartich marck. Ende alsoe vake, als hy de voirschreven punten inbreckt, also vake sal hy dertich marck
betalen ende sal worden berovet synere provestien, also lange als hy de voirschreven pene hevet betaelt. Item weert sake, dat de provest undere
dessen jemant tho banne dede off ene kercke interdict sloghe, so solde hy betalen dubbelde pene ende gelt. Item desse voirschreven broke van den
banne, de provest thohorende, sijnt uuth den olden biscop Everdes breven getogen ende nomen ende tot synen breven was sijn segel ghehanghen ofte
gedrucket . Item als de provest wijl holden sijn recht ofte tho seendstoel wijl sitten, daire sijn recht is, soe mach hy komen mit dre personen
ende nicht meeren mach hy hebben mit sick, als sulcken provesten ende dekenen in den rechten togewyset is . Item opdat desse vorschreven puncten
gevestiget woireden ende in weerden holden ende hyrenaest worden holden, so sint thoe dessen breeff vele guedere lude segele ende landes segele
thogehangen unde gedruckt, als de eerste provest Hessel tho Fermsum ende des landes segel van Eemschelandt ende Reyderelandt ende Oldeampt,
Fyvelingelandt ende Hunsengeland ende dere stad van Groeninghen. Item die borge van dessen vorschreven puncten ende recht van beyden to holden
sint gheset: int eerste Ned Gerlijcks zoen, Brund Luidiga van Voorhusen, de hebben ghelovet, dat de provest sal nicht inbreken, dat
voirschreven is van den banne ende van den kondighen des bannes. Item Renro Renringe unde Etto sijn broeder tho Loederminze, Syabben zoen tho
Enum ende Wilbo van Lyuppingehusen, desse veere hebbenen gelovet der helfften, dat provest Hessel ende sijn broeders sollen sundere schaden
holden in geestelijcken unde in wertliken rechte deghenen, de sint van Holwirda sintfest, ende die oire to horen. Item Thijs Brundzema van
Ernewert hevet ghelovet de veerdendeel des andere helftes. Item Abeko Hildroarda ende Woko Dodema by der Westermaet hebbenen to hope gelovet de
veerdendeel desselven helftes voirschreven. Item jonge Dodo Dodinda, Ernsta Nena hevet ghelovet also vele als desse dre, de hijrenaest
geschreven sint, behalven een sestendeel. Ende den sestendeel hevet gelovet Gayko Gaykinga tho Garreaweere ende voire alle schade, de van desse
zake ryset, daire hy voire lovet. Gescheen is dit voire recht, als men schreeff duysent drehundert ende vijff en twintich op den achtenden dach
dere hilligere Apostolen dach Petri et Pauli.
x
| Fonds | Oorkondenboek Groningen en Drenthe |
|---|---|
| Nr | 288 |
| Olim | Naar een oude vertaling bij Schotanus, Brieven en Documenten (achter zijn Gesch. van Frieslandt), blz. 110. Ook gedrukt bij von Richthofen, Fries. Rechtsquellen, S. 292; van Halsema, Werken van Pro Excolendo Jure Patrio, II, passim, haalt enkele zinnen van de overigens onbekende latijnsche oorkonde aan. Verg. von Richthofen, Untersuchungen, I, S. 275 ff. |
| Jaar | 1325 |
| Datumcode | oPetPau |