| Nummer:ogd0195 | Datum:9 juni 1295 | Überlieferung:Editie | Fundstelle:Oorkondenboek Groningen en Drenthe, nr. 195 |
De ingezetenen en de dijkreckters van 't Zandt geven wetten en verordeningen voor de ingedijkte landen.
Wy gemeente van den karspel upten Sande en alle diegene, die landen hebben, die inbedycket sinnen, mijtten rechteren, die nu gekoren sinnen ende
in tokomend tyden sollen wesen van alsulke landen vorscreven, doen kundt ende openbaer allen gueden cristen-menschen, dat wy in tegenwoerdicheit
des eerweerdigen heren, heren Folkerde abt toe Wittewerum, hebben tracteert ende verdragen eendrachtlyken van summige sunderlinge articulen, die
dagelicx gescheen ende beteringe behoeven, ende willen, dat die richters, die mitter tijtt worden gekoren, sollen oer sententien ende domen
geven nae manieren, als hijrna geschreven staet, ende willen ock, dat see gene sententien off domen sollen anders geven in genen articulen
hijrna bescreven dan na dat gesette desses breves. Ten eersten dat die richters sollen rechten al datter geclaget wort van twydracht, die ryset
ofte vallet totten dycken. Item al diegene, die ander luiden schade doen by nachte off by dage in oeren koeren offte gras upetten. Item die die
swetten, tusschen landen gesettet, versetten ende vervalschen. Item die palen unrechtfeerdelycken versetten, die geset sinnen toe scheidinge der
landen. Item al diegene, die qualycken off unrechtlycken die swetten upploeget, in dessen vorscreven lande gelegen. Item alsoe vaken, als sy
warff holden van dyckes wegen toe hope ofte verdragen gemeenlycken um arbeyt toe doen, die geschien um profijt ende nutticheit der vorscreven
landen totten dycken, diewelcke mitter tijt geordineert worden, ende wat upten dach geschiet van den morgen totten avendt, dat men corrigeren
sal, alsoe veer als die ses princepale leeden niet gewondet en worden off doetslachten geschien, sollen die richters dat richten. Item niemant
en moegen appelleren ofte beroepinge doen van alle die articulen, die in dessen breeff gescreven sinnen, ende weer dat sake dat emants uuth
vermetenheit hijrvan beriepe, de sal den richteren sunder genade breken X schillingen sterlinges. Item ofter iemant palen uptoge, die gesettet
sinnen tusschen landen ende dycken tot scheidinge, unde daer clage van komet voer den richteren, ende dengene, die dat angetegen wort, dat
versaket, die sal sick untschuldigen mijt twe egenarveden, dat he geen schult en heft. Item die acker off dat lant sal by die arffnisse blyven
ende soe wel dat arffenisse kopet, die sal ock holden die dycken, die daerup vallen, ende is dat sake, die dat arffenisse heft gekoft, secht,
dat he den dijck nyet mede heft gekoft, soe sal die richter dengenen, die dat arffenisse hevet verkoft, dat mijt rechte gebieden dat to sweren
mijt XII egenarffden, dat he dat arffenisse mijt die dycken (nyet) heft gekoft ende dan sal hy vry wesen van den dycken, ende kan hy dat niet
doen, soe sall die koper des arfnisse vry wesen van den dycken. Item ofter een meyer landt hadde in die huire in desse vorscreven lande gelegen,
die sal dat mijt vreden bruiken ter tijt toe, dattet hem verboden wort mit rechte in jegenwoerdicheit twyer richteren, welcke verbiedinge sal
gheschien umtrent Unser Lever Vrouwen Lichtmissen dage, anders en ist van gener weerden. Item alle diegene, die meyers hebben in dessen
vorscreven landen, die sal daervoer boeten voer alle warck ende misdaet, daer se in vervallen, tensy sake, dat de meyers daer selven moegen vul
voer doen mijt oer egen guedt. Item soe wel in dessen vorscreven articulen wort gevonden, dat he gebroken heft off misdaen, die sal gheven den
richteren dre schillingen voer broke ende ock dengenen, de he unrecht gedaen hevet. Item alsulke broke sollen geven, de desse richteren geboden
versmaden, dat is, wen dome ende wilkoer in dessen vorscreven articulen niet gehoersam wesen, sonder recht ofte verdriet. Updat dan die dingen
mijtter tijt nyet solden vergeten worden, soe hebben wy desse tegenwoerdige articulen in dessen breeff laten setten ende hebben tot merer
vestenisse laten besegelen mijtten vorscreven abtes segell ende willen, dat desse breeff sal blyven to Wittewerum by den abt, tot welken wy
moegen toevlucht hebben, ofter in enigen tyden twijst off schelinge van desse vorscreven articulen tusschen uns daervan reese. Datum upt Sandt
in den jaer dusent twehundert XCV up sunte Primi et Feliciani martirum.
in tokomend tyden sollen wesen van alsulke landen vorscreven, doen kundt ende openbaer allen gueden cristen-menschen, dat wy in tegenwoerdicheit
des eerweerdigen heren, heren Folkerde abt toe Wittewerum, hebben tracteert ende verdragen eendrachtlyken van summige sunderlinge articulen, die
dagelicx gescheen ende beteringe behoeven, ende willen, dat die richters, die mitter tijtt worden gekoren, sollen oer sententien ende domen
geven nae manieren, als hijrna geschreven staet, ende willen ock, dat see gene sententien off domen sollen anders geven in genen articulen
hijrna bescreven dan na dat gesette desses breves. Ten eersten dat die richters sollen rechten al datter geclaget wort van twydracht, die ryset
ofte vallet totten dycken. Item al diegene, die ander luiden schade doen by nachte off by dage in oeren koeren offte gras upetten. Item die die
swetten, tusschen landen gesettet, versetten ende vervalschen. Item die palen unrechtfeerdelycken versetten, die geset sinnen toe scheidinge der
landen. Item al diegene, die qualycken off unrechtlycken die swetten upploeget, in dessen vorscreven lande gelegen. Item alsoe vaken, als sy
warff holden van dyckes wegen toe hope ofte verdragen gemeenlycken um arbeyt toe doen, die geschien um profijt ende nutticheit der vorscreven
landen totten dycken, diewelcke mitter tijt geordineert worden, ende wat upten dach geschiet van den morgen totten avendt, dat men corrigeren
sal, alsoe veer als die ses princepale leeden niet gewondet en worden off doetslachten geschien, sollen die richters dat richten. Item niemant
en moegen appelleren ofte beroepinge doen van alle die articulen, die in dessen breeff gescreven sinnen, ende weer dat sake dat emants uuth
vermetenheit hijrvan beriepe, de sal den richteren sunder genade breken X schillingen sterlinges. Item ofter iemant palen uptoge, die gesettet
sinnen tusschen landen ende dycken tot scheidinge, unde daer clage van komet voer den richteren, ende dengene, die dat angetegen wort, dat
versaket, die sal sick untschuldigen mijt twe egenarveden, dat he geen schult en heft. Item die acker off dat lant sal by die arffnisse blyven
ende soe wel dat arffenisse kopet, die sal ock holden die dycken, die daerup vallen, ende is dat sake, die dat arffenisse heft gekoft, secht,
dat he den dijck nyet mede heft gekoft, soe sal die richter dengenen, die dat arffenisse hevet verkoft, dat mijt rechte gebieden dat to sweren
mijt XII egenarffden, dat he dat arffenisse mijt die dycken (nyet) heft gekoft ende dan sal hy vry wesen van den dycken, ende kan hy dat niet
doen, soe sall die koper des arfnisse vry wesen van den dycken. Item ofter een meyer landt hadde in die huire in desse vorscreven lande gelegen,
die sal dat mijt vreden bruiken ter tijt toe, dattet hem verboden wort mit rechte in jegenwoerdicheit twyer richteren, welcke verbiedinge sal
gheschien umtrent Unser Lever Vrouwen Lichtmissen dage, anders en ist van gener weerden. Item alle diegene, die meyers hebben in dessen
vorscreven landen, die sal daervoer boeten voer alle warck ende misdaet, daer se in vervallen, tensy sake, dat de meyers daer selven moegen vul
voer doen mijt oer egen guedt. Item soe wel in dessen vorscreven articulen wort gevonden, dat he gebroken heft off misdaen, die sal gheven den
richteren dre schillingen voer broke ende ock dengenen, de he unrecht gedaen hevet. Item alsulke broke sollen geven, de desse richteren geboden
versmaden, dat is, wen dome ende wilkoer in dessen vorscreven articulen niet gehoersam wesen, sonder recht ofte verdriet. Updat dan die dingen
mijtter tijt nyet solden vergeten worden, soe hebben wy desse tegenwoerdige articulen in dessen breeff laten setten ende hebben tot merer
vestenisse laten besegelen mijtten vorscreven abtes segell ende willen, dat desse breeff sal blyven to Wittewerum by den abt, tot welken wy
moegen toevlucht hebben, ofter in enigen tyden twijst off schelinge van desse vorscreven articulen tusschen uns daervan reese. Datum upt Sandt
in den jaer dusent twehundert XCV up sunte Primi et Feliciani martirum.
