| Nummer:ogd0260 | Datum:1318 | Überlieferung:Editie | Fundstelle:Oorkondenboek Groningen en Drenthe, nr. 260 |
De leden van de geestelijke broederschaft der Kalenden te Groningen stellen daarvoor bepalingen vast.
Int jaer ons Heren dusent drihondert ende achtein waert desse broderschap eersten begrepen in maneren, als nae gescreven is. In den name Godes,
amen. Wy presters ende borghers, een deel van Groninghen, hebben gheordineert ende begrepen ene ghestlike broderscap ende willen dat malc toe
anderen bidde God onsen Heren omme salicheit onser zielen. Ende des so sijn wy overeen gheworden to holdene alsodane puncten, als hijrna
ghescreven staet.
De eerste puncte.
In den eersten dat wy to twen tyden in den jaer tosamen zullen comen, als des naesten Dinxedaghes na Octava des hilighen Sacramentsdach ende des
Dinxedaghes na sente Michaele. Ende to dessen twen tiden so zullen de prestere des Maendaghes (comen) ter vespere ende zullen singhen vigilie
van neghen lexen ende de laudes zullen se lesen. Ende nae de laudes soelen de broeders mit wiroeck ende wywatert Miserere ende De profundis
lesen by de baer, ende de susters soelen daer toe grave staen ende lesen hoer paternoster. Ende wan dit ghedaen is, so zullen de brodere ende
sustere tosamen comen to den aventmale, dat bereit sal wesen van twen gherichten van vleisch. Ende daer en sal nemant den anderen noedeghen to
drincken. Ende wanneer daer Gracias is ghelezen, so zullen de hovedinghe besetten de missen des morghens to singhen ende de Epistelen ende
Ewangelien to lesen ende bevelen elken lekebroder, dat he sal hebben enen man op den orghel to blazen, als men de misse beghint, de in den
kerspele wonet, daer de Kalende dan is, elk broder bi enen olden vlemeschen to broke.
De ander puncte.
Item voert des morghens so zullen de broder ende suster comen ter kercken, ende so sal men daer singhen enen misse van onser Liever Vrouwen.
Ende altohant daerna sal men singhen ene zeelmisse tot ener verhuchnes onser broder ende suster, de van eertrike ghestorven sint. Ende wanneer
dit ghedaen is, so zullen de brodere ende sustere tosamen comen ten eten ende zullen vrolic ende blide wesen in God onsen Heren. Ende dan sal de
hovedinc, den de Kalende bort to denen, bedencken arme lude, na den dat hem God int herte sent. Ende na der gracias beide avendes ende morghens
zullen de prestere lesen pro defunctis enen Miserere ende De profundis.
De derde puncte.
Item voert so zint de brodere ende de sustere overeen gheworden, bij enen korte grote to broke, dat een iewelich broder ende suster, wan dese
Kalende anstaende is, sal wesen des avendes to der vigilie eer der eerster lexen ende des morghens ter misse, eer men singhet Gloria in
excelsis. Dit zullen de hovedinghe hoden ende bewaren.
De vierde puncte.
Item voertmeer weer daer ienich broder of suster, de beer storte willenmodes of mit homode, de breke enen vlemeschen grote sunder ghenade.
De V puncte.
Item voertmer weer daer ienich broder of suster, de den anderen sprake een woert, daer he mochte van ghemoit werden of de mene broderscap mochte
van tot unvreden werden, dat zullen de hovedinghe ontkennen ende zullen hem sine pene laten ghelden sunder ghenade, als de hovedinghe ontkennen
by rade der mener broderscap.
De VI puncte.
Item voert woerde daer ienighe twydrachticheit, als dese broderscap zamelinghe holden, tusschen brodere ofte sustere, dat zullen de hovedinghe
ende de ghemene brodere verliken.
De VII puncte.
Item weert also dat men ienighen broder of suster wolde een quaed gheruchte upwerpen, dat onrecht were, dat solden de brodere meenliken
ontkennen. Ende vonden ze dat onrecht, daerna zullen hem de brodere meenlike helpen mit woerden, mit arbeide ende mit koste tot zijn rechte, dat
beste dat se moghen, meer eersten zal he selven uutleggen dre schilde.
De VIII puncte.
Item weert oek ienich broder of suster, de uut deser Kalende wilde gaen, die solde gheven elken persoen in der Kalende dre schillinghe. Ende
weer he onwillich dat ghelt to bitalen, so zullen de hovedinghe dat beclaghen voer der richter, ende de mene broderscap zullen
hem bistandich wesen.
De XI puncte.
Item so sal een iewelick prester hebben in siner misse alle de brodere ende de sustere ghemeenlike, de daer leven voer den stille in dat eerste
memento. Mer na den stille in dat ander memento so sullen se bidden voer de brodere ende sustere, de ghestorven sijn.
De X puncte.
Item so sullen de leyen, hy sie man of vrouwe, alle daghe spreken neghen Pater noster ende neghen Ave Marien voer levendighe ende voer doden to
hulpe ende to troeste hore sielen.
De XI puncte.
Item so wanneer een broder of suster stervet, so sullen alle de brodere ende sustere laten lezen of singhen dertich sielmissen ende dertich
langhe vigilien Parce michi Domine bennen dren maenden ziner selen to hulpe ende to troeste by ener pene van twalef vlemesche grote to broke.
Weer ock ienich broder of suster, de versumede dese missen ende vigilien, de sal sine pene ghelden. Ende wan he sine pene gulden hevet so sal he
noch bi derselver pene leesten de vorscreven missen ende vigilien bijnnen twen maenden daerna naestkomende.
De XII puncte.
Item so wanneer dese Kalende is, so sal een iewelich prester des daghes selven misse doen in der kerke, daer de Kalende is, by enen olden
vlemesche grote to broke, alsoveer als he des van steden is.
De XIII puncte.
Item so moghen de hovedinghe to collacie laden de brodere bijnnen ses weken of dicker, opdat se moghen tosamene spreken omme stucken, die den
broderen nutte ende guet zijn. Ende dit moghen de hovedinghe enen ieweliken broder beden by enen olden vlemeschen groten to broke. Ende so we
enewarve ende anderwarve to collacie ghedaghet wort ende neet en komet, alsoveer als he to hues is ende van siike weghen buten bedde is, den
zullen de hovedinghe dardewarve daghen by den vorscreven pene vul to done voer sine versetene penen by der broderscap. Ende komet he dan neet
ende doet vul voer de voercreven penen, so sal men ene uter Kalende leggen ter naeste versamelinghe, daerto sal he gheven een elken persoen dre
scillinge, als voerscreven is, de in de Kalende is.
De XIIII puncte.
Item so zullen de hovedinghe deze statuten laten lesen des Dinxedaghes over dat eerste gherichte.
De XV puncte.
Item de olde hovedinghe sullen die nye hovedinghe kesen des Dinxedaghes na der Octava des hilghen Sacramentesdach. Ende se sullen kesen die twe,
de hem naest gheseten sijn in ommeganc, als dat pant pleget omme to gane ende daer en moet nemende en teghenspreken by ene tunne biers van twe
guldene to broke ende bi der broderscap. Ende we voersit, die sal voerdenen. Ende ellec hovedinc, de denet, de sal inmanen ende opboren der
Kalende rente, de verschenen is van den halven jare, to volleste der kost, de he der broderscap doen sal.
De XVI puncte.
Item so wanneer stervet een broder of zuster, so zullen daer komen de prestere mit hoeren
choerclederen ende singhen vigilie ende leyebroder ende suster sullen mede to vigilie komen ende brenghen den dode mede to kerken
ende offeren daerover beide, prestere, brodere ende sustere, ende volghen hem to grave ende bliven to grave, al wanter tijd dat de prestere de
bevelinghe ghedaen hebben, elk by twe vlemesche grote to broke. Ende dat zullen die hovedinghe verwaren.
De XVII puncte.
Item sowelich persone, prester of leye, de begheert in dese Kalende to gane, den moghen de procuratore ontfaen, alsoveer als dat al den broderen
ende susteren ghemeenlike lief zy. Ende so we daerin gaet, de zal gheven den hovedinghen dertich olde vlemesche to der Kalende behoef, ende he
zal mede denen, he sie man of vrouwename, als hem dat boren mach, in den ommegange als vorscreven is, ende nemende to ontfane mer dan to twen
tiden in den iare, als de broderscap hore Kalende holden.
De XVIII puncte.
Item so zijn dese Kalendebroders overeen gheworden, dat se boven twe ende dertich persone in dese broderscap neet hebben en willen.
amen. Wy presters ende borghers, een deel van Groninghen, hebben gheordineert ende begrepen ene ghestlike broderscap ende willen dat malc toe
anderen bidde God onsen Heren omme salicheit onser zielen. Ende des so sijn wy overeen gheworden to holdene alsodane puncten, als hijrna
ghescreven staet.
De eerste puncte.
In den eersten dat wy to twen tyden in den jaer tosamen zullen comen, als des naesten Dinxedaghes na Octava des hilighen Sacramentsdach ende des
Dinxedaghes na sente Michaele. Ende to dessen twen tiden so zullen de prestere des Maendaghes (comen) ter vespere ende zullen singhen vigilie
van neghen lexen ende de laudes zullen se lesen. Ende nae de laudes soelen de broeders mit wiroeck ende wywatert Miserere ende De profundis
lesen by de baer, ende de susters soelen daer toe grave staen ende lesen hoer paternoster. Ende wan dit ghedaen is, so zullen de brodere ende
sustere tosamen comen to den aventmale, dat bereit sal wesen van twen gherichten van vleisch. Ende daer en sal nemant den anderen noedeghen to
drincken. Ende wanneer daer Gracias is ghelezen, so zullen de hovedinghe besetten de missen des morghens to singhen ende de Epistelen ende
Ewangelien to lesen ende bevelen elken lekebroder, dat he sal hebben enen man op den orghel to blazen, als men de misse beghint, de in den
kerspele wonet, daer de Kalende dan is, elk broder bi enen olden vlemeschen to broke.
De ander puncte.
Item voert des morghens so zullen de broder ende suster comen ter kercken, ende so sal men daer singhen enen misse van onser Liever Vrouwen.
Ende altohant daerna sal men singhen ene zeelmisse tot ener verhuchnes onser broder ende suster, de van eertrike ghestorven sint. Ende wanneer
dit ghedaen is, so zullen de brodere ende sustere tosamen comen ten eten ende zullen vrolic ende blide wesen in God onsen Heren. Ende dan sal de
hovedinc, den de Kalende bort to denen, bedencken arme lude, na den dat hem God int herte sent. Ende na der gracias beide avendes ende morghens
zullen de prestere lesen pro defunctis enen Miserere ende De profundis.
De derde puncte.
Item voert so zint de brodere ende de sustere overeen gheworden, bij enen korte grote to broke, dat een iewelich broder ende suster, wan dese
Kalende anstaende is, sal wesen des avendes to der vigilie eer der eerster lexen ende des morghens ter misse, eer men singhet Gloria in
excelsis. Dit zullen de hovedinghe hoden ende bewaren.
De vierde puncte.
Item voertmeer weer daer ienich broder of suster, de beer storte willenmodes of mit homode, de breke enen vlemeschen grote sunder ghenade.
De V puncte.
Item voertmer weer daer ienich broder of suster, de den anderen sprake een woert, daer he mochte van ghemoit werden of de mene broderscap mochte
van tot unvreden werden, dat zullen de hovedinghe ontkennen ende zullen hem sine pene laten ghelden sunder ghenade, als de hovedinghe ontkennen
by rade der mener broderscap.
De VI puncte.
Item voert woerde daer ienighe twydrachticheit, als dese broderscap zamelinghe holden, tusschen brodere ofte sustere, dat zullen de hovedinghe
ende de ghemene brodere verliken.
De VII puncte.
Item weert also dat men ienighen broder of suster wolde een quaed gheruchte upwerpen, dat onrecht were, dat solden de brodere meenliken
ontkennen. Ende vonden ze dat onrecht, daerna zullen hem de brodere meenlike helpen mit woerden, mit arbeide ende mit koste tot zijn rechte, dat
beste dat se moghen, meer eersten zal he selven uutleggen dre schilde.
De VIII puncte.
Item weert oek ienich broder of suster, de uut deser Kalende wilde gaen, die solde gheven elken persoen in der Kalende dre schillinghe. Ende
weer he onwillich dat ghelt to bitalen, so zullen de hovedinghe dat beclaghen voer der richter, ende de mene broderscap zullen
hem bistandich wesen.
De XI puncte.
Item so sal een iewelick prester hebben in siner misse alle de brodere ende de sustere ghemeenlike, de daer leven voer den stille in dat eerste
memento. Mer na den stille in dat ander memento so sullen se bidden voer de brodere ende sustere, de ghestorven sijn.
De X puncte.
Item so sullen de leyen, hy sie man of vrouwe, alle daghe spreken neghen Pater noster ende neghen Ave Marien voer levendighe ende voer doden to
hulpe ende to troeste hore sielen.
De XI puncte.
Item so wanneer een broder of suster stervet, so sullen alle de brodere ende sustere laten lezen of singhen dertich sielmissen ende dertich
langhe vigilien Parce michi Domine bennen dren maenden ziner selen to hulpe ende to troeste by ener pene van twalef vlemesche grote to broke.
Weer ock ienich broder of suster, de versumede dese missen ende vigilien, de sal sine pene ghelden. Ende wan he sine pene gulden hevet so sal he
noch bi derselver pene leesten de vorscreven missen ende vigilien bijnnen twen maenden daerna naestkomende.
De XII puncte.
Item so wanneer dese Kalende is, so sal een iewelich prester des daghes selven misse doen in der kerke, daer de Kalende is, by enen olden
vlemesche grote to broke, alsoveer als he des van steden is.
De XIII puncte.
Item so moghen de hovedinghe to collacie laden de brodere bijnnen ses weken of dicker, opdat se moghen tosamene spreken omme stucken, die den
broderen nutte ende guet zijn. Ende dit moghen de hovedinghe enen ieweliken broder beden by enen olden vlemeschen groten to broke. Ende so we
enewarve ende anderwarve to collacie ghedaghet wort ende neet en komet, alsoveer als he to hues is ende van siike weghen buten bedde is, den
zullen de hovedinghe dardewarve daghen by den vorscreven pene vul to done voer sine versetene penen by der broderscap. Ende komet he dan neet
ende doet vul voer de voercreven penen, so sal men ene uter Kalende leggen ter naeste versamelinghe, daerto sal he gheven een elken persoen dre
scillinge, als voerscreven is, de in de Kalende is.
De XIIII puncte.
Item so zullen de hovedinghe deze statuten laten lesen des Dinxedaghes over dat eerste gherichte.
De XV puncte.
Item de olde hovedinghe sullen die nye hovedinghe kesen des Dinxedaghes na der Octava des hilghen Sacramentesdach. Ende se sullen kesen die twe,
de hem naest gheseten sijn in ommeganc, als dat pant pleget omme to gane ende daer en moet nemende en teghenspreken by ene tunne biers van twe
guldene to broke ende bi der broderscap. Ende we voersit, die sal voerdenen. Ende ellec hovedinc, de denet, de sal inmanen ende opboren der
Kalende rente, de verschenen is van den halven jare, to volleste der kost, de he der broderscap doen sal.
De XVI puncte.
Item so wanneer stervet een broder of zuster, so zullen daer komen de prestere mit hoeren
choerclederen ende singhen vigilie ende leyebroder ende suster sullen mede to vigilie komen ende brenghen den dode mede to kerken
ende offeren daerover beide, prestere, brodere ende sustere, ende volghen hem to grave ende bliven to grave, al wanter tijd dat de prestere de
bevelinghe ghedaen hebben, elk by twe vlemesche grote to broke. Ende dat zullen die hovedinghe verwaren.
De XVII puncte.
Item sowelich persone, prester of leye, de begheert in dese Kalende to gane, den moghen de procuratore ontfaen, alsoveer als dat al den broderen
ende susteren ghemeenlike lief zy. Ende so we daerin gaet, de zal gheven den hovedinghen dertich olde vlemesche to der Kalende behoef, ende he
zal mede denen, he sie man of vrouwename, als hem dat boren mach, in den ommegange als vorscreven is, ende nemende to ontfane mer dan to twen
tiden in den iare, als de broderscap hore Kalende holden.
De XVIII puncte.
Item so zijn dese Kalendebroders overeen gheworden, dat se boven twe ende dertich persone in dese broderscap neet hebben en willen.
x
| Bestand | Oorkondenboek Groningen en Drenthe |
|---|---|
| Nr | 260 |
| Olim | Naar een afschrift (vermoedelijk vertaling) voorkomende in een ms. uit de 2de helft der 15de eeuw, hetwelk bepalingen, naamlijsten van leden enz. van de broederschap der Kalenden bevat, in het rijksarchief te Groningen (ms. oct. no. 11) en een dergelijk ms. in het bezit van mr. W. J. baron van Welderen Rengers te Leeuwarden, met enkele weinig beteekenende variaties in spelling. Ook gedrukt bij Driessen, blz. boo. |
| Jahr | 1318 |